Η σκιαγράφηση τμήματος της ιστορίας της Παραμυθιάς, ξεδιπλώνετε μέσα από τα τοπωνύμια της. Τοπωνύμια που φανερώνουν μια πολιτισμική περιοχή με ιδιαιτέρα χαρακτηριστικά. Στην έρευνα του αείμνηστου Μιχάλη Πασιάκου, γίνεται μια καταγραφή των αντιπροσωπευτικότερων τοπωνυμίων της Παραμυθιάς, όπως αυτά σημειώθηκαν από τον Leak και το Αραβαντινό στις αρχές του 1800 μέχρι και εκδόσεις του 2010.
Ο Τούρκος περιηγητής Εβλιά Τσελεπή στο οδοιπορικό του Σεγιαχατναμέ ετυμολογεί την μεσαιωνική ονομασία της Παραμυθιάς Αϊδονάτι γράφοντας: «Κτίστηκε από το βασιλιά των Ρωμιών, ονομαζόμενο Αϊδονιά. Απ’ αυτόν έλαβε το φρούριο το όνομα Αϊδονάτ…» (1)
Ο Φ. Πουκεβίλ πιστεύει ότι η ονομασία οφείλεται στον Αϊδωνέα (2) «…Η τύχη διέσωσε δια μέσου του χάους των αιώνων, το όνομα της Αϊδονίας…οι βάρβαροι που έχουν σβήσει τα ιστορικά ονόματα, έχουν διατηρήσει αυτό του βασιλείου του Πλούτωνα…» (3) και παρακάτω γράφει: «…έκανα μερικές ερωτήσεις στους Αλβανούς της συνοδείας μας και σάστισα κάπως, όταν είδα να ετυμολογούν τη λέξη Αηδονάτι από τον Άγιο Δονάτο…» (4)
Ο W. Leak είναι απόλυτος: «…Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το Aidhonat προέρχεται από το Άι-Δονάτο, παραφθορά του Αγίου Δονάτου, που ήταν ο προστάτης άγιος αυτής της περιοχής της Ηπείρου…» (5)
Ο Π. Αραβαντινός συμφωνεί με τον Leak και διαφωνεί με την άποψη του Πουκεβίλ…(6) γράφοντας: «…Το μέρος αυτό της Θεσπρωτίας εκλήθη Άγιος Δονάτος εκ του εκείσε χρηματίσαντος και βιώσαντος Αγίου Δονάτου, του ως τοπικού επισκόπου παρευρεθέντος εν τη Δευτέρα Οικουμενική Συνόδω (387)…» (7)
«…εικάζεται, ότι το του Αγίου Δονάτου όνομα…μετεβλήθη …εις το της Παραμυθίας, διότι εν τω καιρό των κατά της Θεσπρωτίας επιδρομών…οι κάτοικοι των πέριξ κομών και χωρίων προσέφευγον ως εις ορμητήριον εις το κατοικήσιμον φρούριον του Αγίου Δονάτου, και εύρισκον παραμυθίαν διατηρούντες την ζωήν και την ευκίνητον περιουσίαν των…» (8)
Ο μητροπολίτης Αθηναγόρας απορίπτει την εκδοχή της Παρα-θυαμίας «…Μήπως και την Παραμυθίαν δεν ηθέλησαν άλλοτε να παράγωσιν από το Θύαμιν – Παραθυμία – Παραμυθία; !!!» (9)
Ο Β. Κραψίτης (10) και ο Σ. Εργολάβος (11) γράφουν ότι οι κάτοικοι έβρισκαν προστασία στο μοναστήρι της Παναγίας της Παραμυθίας (Παρηγορήτριας).
Ο Α. Γιάγκας γράφει: «…Αργότερα η πόλη αυτή ονομάστηκε Παραμυθιά από τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας που παρείχε παραμυθίαν στους γύρω πληθυσμούς, εξ αιτίας ασθενειών ή άλλων δεινών (επιδρομών κλπ.)…» (12)
Ο Φ. Οικονόμου γράφει: «…Έλαβε το όνομα ή από το φρούριον αυτής, εις το οποίον οι κάτοικοι εύρισκον Παραμυθίαν (παρηγορίαν) εν καιρώ βαρβαρικών επιδρομών, ή από τον πλησίον αυτής ποταμόν Θύαμιν (Παραθυαμία-Παραμυθία) ή, όπερ και το πιθανώτερον, από την πλησίον αυτής υπάρχουσαν άλλοτε μονήν της Παναγίας της Παραμυθίας (Παρηγορητρίας) …» (13)
Ο Σ. Μουσελίμης, κάνει πιο συγκεκριμένη την έννοια της παραμυθίας: «…Τέλος άλλοι που, φαίνεται να είναι το σωστότερο [λένε] πως πήρε τ’ όνομα από τη Μεγαλεκκλησιά, την Παναγία Παραμυθίας (παρηγορίας). Από τους ξεθαμμένους από τις πλημμύρες και νεροσυρμές, την άνοιξη του 1953 συγκεντρωμένους σε μεγάλη έκταση παιδικούς τάφους στην τοποθεσία “Πέσιμο” δυτικά της Παραμυθιάς και νότια της Φωτικής νοείται πως στα παλιά χρόνια έπεφταν συχνά επιδημίες και λοιμοί που ξεπάστρευαν μαζικά το λαό και ιδιαίτερα τις τρυφερές υπάρξεις, τα βρέφη και τα παιδόπουλα από χνούδαλα ως που μεγάλωναν. Έτσι, ο λαός μη έχοντας που αλλού να καταφύγει, έριχνε όλες τις ελπίδες στην Παναγία, στο ναό της οποίας έτρεχε να παρηγορηθεί και πολύ δικαίως οι χαροκαμένοι έδωσαν τον τίτλο της παραμυθίας (παρηγορίας) στην Παναγία…» (14)
1. Σπύρος Εργολάβος, Εβλιά Τσελεπή, Ταξίδι στην Ήπειρο, εκδόσεις Ήπειρος, Ιωάννινα 1995 σ. 78.
2. Ο Άδης-Αΐδης-Αϊδωνεύς βασιλιάς του κάτω κόσμου, αλλά και βασιλιάς των Θεσπρωτών.
3. F.POUQUEVILLE, Ταξίδι στην Ελλάδα, Τα Ηπειρωτικά, Ίδρυμα Ακτία Νικόπολις, Πρέβεζα 2010 σ.140.
4. POUQUEVILLE, Τα Ηπειρωτικά, σ.147.
5. W.M.Leak,Travels in Northern Greece, 1835,τ.IV σε Β Κραψίτη, Θεσπρωτικά σ. 250.
6. «…Ο κύριος Μπουκεβήλ όστις, την Τουρκοπρόφερτον λέξιν Αϊδονά , παρήγαγεν εκ του ονόματος του Αηδονέως βασιλέως της Ηπείρου, ετυμολογεί και την Παραμυθίαν εκ του Πρεμέτι, διότι ήκουσε τους Αλβανούς προφέροντας την Παραμυθίαν Παραμιτή!…» Π. Αραβαντινός, Χρονογραφία ο.π., τ.2, σ.3.
7. Παναγιώτης Αραβαντινός, Χρονογραφία της Ηπείρου, Αθήναι 1856, τ.2, σ.1.
8. Αραβαντινός, Χρονογραφία, τ.2, σ.2.
9. Μητροπολίτης Αθηναγόρας, Όχι πλέον Τσιάμης και Τσιαμουργιά αλλά Θεσπρωτοί και Θεσπρωτία, εφημ. ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ, αρ, φ. 24, 10-6-1931.
10. Β. Κραψίτη, Η ιστορία της Παραμυθιάς, σ.46.
11. Εργολάβος, Ταξίδι, σ. 76.
12. Αθανασίου Γιάγκα, Ιστορία των Θεσπρωτών, Ηπειρωτική Βιβλιοθήκη Αθήναι 1954,σ.26.
13. Φώτιος Οικονόμου, Η Θεσπρωτία από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των ημερών ημών Αθήναι 1979 σ15
14. Σπύρος Μουσελίμης, Ιστορικοί περίπατοι ανά τη Θεσπρωτία, Γ’ έκδ. Γιάννινα 1977, σ. 19-20
Join the Conversation