Σπαρμένα στη γη της Θεσπρωτίας βρίσκονται δεκάδες πετρογέφυρα, άλλα γκρεμισμένα σήμερα κι άλλα, που ενώ άντεξαν στο χρόνο, αρχίζουν σιγά σιγά να καταρρέουν. Μονότοξα η πολύτοξα, με ξύλινο ζεύγμα η υδατογέφυρες, δείχνουν όλα τη φοβερή πάλη του ανθρώπου να δαμάσει τις δυνάμεις της φύσης.
Από τις ρεματιές της Μουργκάνας ως τον Καλαμά κι από κεί ως τα ορμητικά νερά του Αχέροντα, οι παλαιοί τα έστησαν με θυσίες και με μεράκι, για να διασφαλίσουν περάσματα.
Σώζονται σήμερα 35 γεφύρια, που θέλουν οπωσδήποτε συντήρηση, από τα οποία 31 τοξωτά (σώζονται 16 και 15 κατεστραμμένα), 3 ζευκτά και 1 θεογέφυρο.
Κοντά στην Παραμυθιά και φεύγοντας νότια σώζονται ή αναφέρονται τα παρακάτω γεφύρια: Το γεφύρι της Βιρβίτσας, κοντά στο χωριό Μεσοβούνι το οποίο καταστράφηκε το 1948. Το γεφύρι του Γκούμου, όρθιο ακόμη στην Αγία Κυριακή, Πόποβο. Το γεφύρι της Κονοπίτσας, στον Κωκκυτό, κοντά στο Παγκράτι, που χτίστηκε το 1703 και γκρεμίστηκε το 1958. Γκρεμισμένα σήμερα και τα γεφύρια της Ντράσσας και της Ζόνιας, ανάμεσα σε Σεβαστό και Παγκράτι. Πιο κάτω, άγρια μπαζωμένο από την άσφαλτο, το γεφύρι στο χάλασμα, στο λάκκο Γαλατσίδας. Κοντά στο Σκάνδαλο, σώζονται δυο γεφύρια εγκατελειμένα, που δύσκολα ανακαλύπτεις, το γεφύρι στη Μπαρμπολίτσα, στο λάκκο Μάντζι και το γεφύρι του Βαρτίλλα, στον Κωκκυτό.
Κατηφορίζοντας πιο χαμηλά, στο Φανάρι, στο χωριό Μανδρότοπος υπήρχε το γεφύρι στον Μπουρίλα- Μπαλή και εξακολουθεί να στέκεται το γεφύρι στον Αμπούλα. Στη Γλυκή στις πηγές του Αχέροντα, υπήρχε το μεγάλο γεφύρι της Γλυκής, γκρεμισμένο ακόμη από τους Σουλιώτικους αγώνες. Σήμερα σώζονται μόνο τα βάθρα των ερειπίων του. Πιο πάνω ήταν και καταστράφηκε από θεομηνία το λεγόμενο γεφύρι του Ντάλλα, στο ομώνυμο ποτάμι. Το μεγάλο γεφύρι του Τζαμιού, κοντά στη βρύση του Αγά, μέσα στο Μαργαρίτι, καταστράφηκε στη δεκαετία του 60.
Στον Τσαμαντά, υπάρχουν δύο γεφύρια. Το ένα είναι του Κένου, στον ομώνυμο λάκκο και το άλλο, της Εκκλησιάς, στο λάκκο Στέρα.
Στον λάκκο της Γκούρας, υπάρχει το ομώνυμο γεφύρι της Γκούρας κοντά στο χωριό Λιάς. Χτίστηκε το 1863, από κάποιον Καραμπίνα από το Βαβούρι.Κάτω από το μοναστήρι της Καμίτσιανης στη λεκάνης απορροής του Παύλα σώζονται τα πέτρινα βάθρα ζευκτής γέφυρας, που εξυπηρετούσε την γύρω περιοχή της ορεινής Μουργκάνας (Γεφύρι του Κόζιακα).
Στον Αμπελώνα, στην παλιά Πόβλα, το γεφύρι της Γκρίκας, που έχτισαν οι κάτοικοι των γύρω χωριών το 1798. Ακόμη νοτιότερα, στους Αγιους Πάντες σώζεται το γεφύρι της Καβάλας. Ανάμεσα στη Φανερωμένη και το Γηρομέρι, υπάρχουν τα ερείπια του γεφυριού στην Μπινταλού η γεφύρι στην Πηγή, χτισμένο από τον Νικόλαο Μπινάκη από τη Σίδερη. Κάτω οπό τους Φιλιάτες, υπήρχε μέχρι το 1944 το λεγόμενο γεφύρι στα Περατίνια. Ηταν μονότοξο με εκατέρωθεν δυο ανακουφιστικές θυρίδες. Τα δύο επόμενα γεφύρια είναι επίσης έργο του Νικόλαου Μπινάκη από τη Σίδερη.
Το πρώτο, γεφύρι στο Πούσι, εκτός κοίτης σήμερα, γεφύρωνε το Μπογαζιώτικο ποτάμι κάτω από το Φοινίκι και το δεύτερο, το Καλπακιώτικο γεφύρι, σώζεται ακόμη κάτω από την Ελαια. Και φτάνουμε στο γεφύρι της Γκούμανης, κοντά στο χωριό Ράγιο, δίπλα από τα ερείπια της αρχαίας Γιτάνης, που προσπαθεί με κόπο ακόμη και σήμερα να γεφυρώσει το φιλιατιώτικο ποτάμι, λίγο πριν χαθεί στον Καλαμά. Κάτω από την Χαραυγή, υπήρχε το μεγάλο γεφύρι του Λύκου, στο ποτάμι Λαγκάβιτσα. Οι περιηγητές το περιγράφουν ως τρίτοξο, πρέπει όμως να είχε ένα τόξο και δυο παραθυρίδες εκατέρωθεν. Λίγο νοτιότερα της Χαραυγής, στο λάκκο Μάρμαρο, παραπόταμο της Λαγκάβιτσας, υπάρχει ακόμη το λεγόμενο γεφύρι Γκουρβέτσι. Στην ίδια της Λαγκάβιτσα, δίπλα στο μοναστήρι της Αγίας Μαρίνας σώζονται τα πέτρινα βάθρα μεγάλου ζευκτού γεφυριού. Το ξύλινο ζεύγμα δε σώζεται.
Στον λάκκο απέναντι από το μοναστήρι, στη δεξιά όχθη της Λαγκάβιτσας, σώζονται τα βάθρα γκρεμισμένου μονότοξου γεφυριού στη θέση Μπαλαγιόννη, που εξυπηρετούσε κυρίως το μύλο της περιοχής. Στην ίδια την Λαγκάβιτσα, δίπλα στην σημερινή Αγια Μαρίνα υπήρχε μέχρι και το 1947 το γεφύρι της Μπράνιας, που είχε χτιστεί το 1870. Στις Πέντε Εκκλησιές, την παλιά Οσδίνα, σε παραπόταμο, που οδηγεί στον Καλαμά, υπήρχε το μικρό γεφυράκι του Αη Δημήτρη. Στη Μπολιάνα σώζεται ο μεσαίος στύλος γεφυριού του 1625, όπως μαρτυρά εντοιχισμένη επιγραφή.
Στα γεφύρια αυτά, εντάσσονται και δύο ιδιόμορφα. Το ένα είναι το λεγόμενο θεογέφυρα κάτω από το Τσαγγάρι, φυσικό γεφύρι από βράχο και το άλλο το δίτοξο γεφύρι του Αι Θανάση στην Πέρδικα, που χρησίμευε ως μυλαύλακο. Πιο ψηλά στην Πλαταριά κοντά στο Μύλο της περιοχής υπήρχε πέτρινο τοξωτό γεφύρι. Στη Σαγιάδα στην περιοχή των αλυκών σώζεται ακόμη μικρό πέτρινο τοξωτό γεφυράκι και τελειώνουμε με το γνωστό σε όλους ζευκτό γεφύρι της Μπολιόνας.
Όποιος περνάει από την παλαιά εθνική οδό Ιωαννίνων-Ηγουμενίτσας, λίγο να στρέψει το κεφάλι του αριστερά, στη νέα γέφυρα Μενίνας, θα δει πέτρινα υπολείμματα από το παλιό γεφύρι της Μενίνας.
Μπορεί πλέον να έχουν μείνει χαλάσματα, ωστόσο ξυπνούν μνήμες αλλοτινών καιρών και το κυριότερο είναι δείγματα της ιστορίας και του πολιτισμού του τόπου.
Το γιοφύρι αυτό, κατασκευασμένο κατά πάσα πιθανότητα το 1620 (ορισμένοι υποστηρίζουν ότι ανεγέρθηκε νωρίτερα) με άνοιγμα τόξου 39 μ., ήταν το μεγαλύτερο του Καλαμά, σ’ ένα σημείο, που τα νερά ήταν ορμητικά, κάτι, που τώρα δεν παρατηρείται.
Ένωνε τους Φιλιάτες με την Παραμυθιά και ήταν πέρασμα ανθρώπων και προϊόντων της περιοχής.
Οι περιοχές των Φιλιατών και της Παραμυθιάς ήταν σε μεγάλη ακμή εκείνη την περίοδο και γινόταν καθημερινές μετακινήσεις από τη μια στην άλλη και έτσι το γιοφύρι, αφού ο Καλαμάς ήταν απροσπέλαστος, αποτελούσε τον οδικό συνδετικό τους κρίκο.
Τα απομεινάρια του, δεν έχει γίνει καμία προσπάθεια αναστήλωσής του, παρότι η ιστορικότητά του είναι μεγάλη, θυμίζουν περασμένες εποχές, που έφυγαν ανεπιστρεπτί.
Δεν είναι γνωστό πότε καταστράφηκε το γεφύρι αυτό, ενώ ο ιστορικός και λαογράφος Δημήτριος Παναγιωτίδης διασώζει παράδοση, που δεν είναι ευρέως γνωστή, ότι στο σημείο τάφηκε, όταν πέθανε, αυτός, που το κατέστρεψε.
Join the Conversation