Η εμποροπανήγυρη “λάμποβος” Παραμυθιάς, συγκεντρώνει κάθε χρόνο πολύ κόσμο, όχι μόνο από τη Θεσπρωτία, αλλά και από άλλες περιοχές.
Τα παλαιά χρόνια ο σκοπός ήταν πρωτίστως εμπορικός και δευτερευόντως κοινωνικός.
Ο «λάμποβος, ήταν το μεγάλο χρονιάτικο παζάρι, στο οποίο γίνονταν αγοραπωλησίες και ανταλλαγές προϊόντων, ειδών, πραγμάτων και ζώων (αλόγων, βοδιών, γιδιών, προβάτων).
Σε μια παράλληλη σχέση γίνονταν και λαϊκές εκδηλώσεις.
Τώρα ο σκοπός των επισκεπτών στο “λάμποβο” είναι πρωτίστως κοινωνικός και δευτερευόντως εμπορικός.
Η επίσκεψη στο “λάμποβο” της Παραμυθιάς, θεωρείται περισσότερο τρόπος εξόρμησης, επικοινωνίας, συνάντησης και εκτόνωσης, παρά ευκαιρία για ψώνια.
“Πάμε στο “λάμποβο” μια βόλτα”, ακούς πολλούς να λένε.
Αγοράζονται, βέβαια, και προϊόντα, αλλά αυτό, που περισσότερο κεντρίζει είναι το περιδιάβασμα στο “Λάμποβο”, οι χαιρετούρες, ο καφές, το σουβλάκι κ.λπ.
Σύμφωνα με την παράδοση, στο χώρο της αρχαίας Φωτικής, γύρω από εκκλησία αφιερωμένη στη γέννηση της Παναγίας, που αναφέρεται με το όνομα Λαμποβίθρα, είχε καθιερωθεί από παλιά και λειτουργούσε, η εμποροπανήγυρη. Αναφέρεται και ως Άτ παζάρι (αλογοπάζαρο – ζωοπάζαρο).
Η ονομασία προέρχεται από το Λάμποβο, χωριό ευεργετών κοντά στο Αργυρόκαστρο της Βορείου Ηπείρου, απ’ όπου μεταφέρθηκε, μέσω της επέκτασης του εμπορίου και της μετακίνησης πληθυσμών, στην Παραμυθιά.
Λέγεται ότι η εμποροπανήγυρη είχε συσταθεί εκεί από τον Ιουστινιανό, τον 6ο αι.μ.Χ. και την έφεραν στην Παραμυθιά κάτοικοι του χωριού.
Πότε άρχισε να λειτουργεί η εμποροπανήγυρη αυτή στο χώρο αυτό της αρχαίας Φωτικής δεν είναι γνωστό.
Σύμφωνα με μαρτυρίες οργανώνεται στην Παραμυθιά από τα τέλη της δεκαετίας του 1880, ενώ υπάρχουν στο ιστορικό αρχείο Παραμυθιάς έγγραφα από το 1930.
Κατά τον ιστορικό Πετρίδη η πρώτη αναφορά για το Λάμποβο γίνεται στο “Χρονικό της Δρυοπίδος”, όπου “ο Κωνσταντίνος ο Δρυϊνουπολίτης, ο εκ χώρας Λαμπόβου”, σημειώνεται ως κυβερνήτης επί αυτοκρατορίας Ιουστινιανού .
Ο ίδιος ιστορικός επισημαίνει: “Εις τρία μέρη υπάρχει το όνομα τούτο: α) εν τω χωρίω τω κειμένω παρά το Λιμπόχοβον εις την επαρχίαν Αργυροκάστρου…β) εις το έτερον χωρίον του Αργυροκάστρου, και γ) εις την Παραμυθίαν Θεσπρωτίας Τσαμουριάς νυν, ένθα πανήγυρις υπό το όνομα τούτο. Κατά την παράδοσιν…το χωρίον Λάμποβον, όπερ κείται παρά το Λιμπόχοβον, ην το αρχαιότερον των άλλων και εξ αυτού προήλθον τα λοιπά δυο ονόματα.
Ο “λάμποβος” Παραμυθάς, θεωρείται το πιο παλιό παζάρι της Ηπείρου με ιδιαίτερη ακμή τον 18ο αι., όταν στην περιοχή παρατηρείται έντονη εμπορική δραστηριότητα. Στις μέρες μας, μολονότι οι συνθήκες έχουν αλλάξει, το παζάρι της Παραμυθιάς, αν και δεν είναι όπως παλαιά, εντούτοις αποτελεί γεγονός, που θα μπορούσε να το χαρακτηρίσει κανείς πολιτιστικό.
Μαζί με τους πλανόδιους πραματευτάδες και τα εμπορεύματά τους, δημιουργούνται ιδέες και όνειρα για μια καλύτερη ζωή και αποτυπώνονται πολιτισμικά στοιχεία.
Παλαιότερα στο παζάρι συμμετείχαν κυρίως οι μετακινούμενοι έμποροι από περιοχή σε περιοχή, οι μικροί παραγωγοί που ήθελαν να ανταλλάξουν τα προϊόντα τους με άλλα που οι ίδιοι δεν είχαν.
Σημαντική ήταν και η αγοραπωλησία ζώων. Το παζάρι τόνωνε το τοπικό εμπόριο, βοηθούσε στην επικοινωνία των ανθρώπων και πρόσθετε ένα διαφορετικό, πιο χαρούμενο χρώμα, στη ζωή των απλών ανθρώπων, καθώς έβρισκαν την ευκαιρία εκτός από τις εμπορικές δραστηριότητες και τις αγοραπωλησίες να διασκεδάζουν, τρώγοντας, πίνοντας και χορεύοντας.
