Την 21η Μαίου 1943 πρωινές ώρες, ένας μικτος Λόχος αποτελούμενος από Ιταλλους στρωτιωτες και Τσάμηδες (Ιταλλοτσαμηδων) που είχε ξεκινήσει από την Παραμυθια- Θεσπρωτίας αφου ανεβηκαν το Καρυωτι, συνέχισαν πάνω στον Σταυρό και μέσα από το Σελωμα που είναι ο αυχένας ανάμεσα από τις Σπάθες και τον Κουριλα,άρχισαν να κατεβαίνουν προς το χωριό μας ” Ποποβο” χωρίς να γίνουν αντιληπτοί μέχρι που φθάσανε στην περιοχή ” Αυλλογκές” και ” Νικολιούση” έξω από το χωριό μας Ποποβο.Λόγω της κρατούσας κατάστασης ( κατοχή) Αντάρτικες ομάδες Ποποβιτων βρισκότανε εγκατεστημένες τόσο στη Σκάλα Παραμυθιας όσο και στη Ράχη του… Κίτσιου στο Ποποβο, προκειμένου να διαφυλάξουν το χωριό από είσοδο Ιταλλοτσαμηδων.
Περί ώρα 09,00 πρωινή της 21 ης Μαίου από τους κτηνοτρόφους συγχωριανούς μας Αείμνηστους Βαγγέλη ΠΑΠΠΑ και Τσίλη( Βασίλη) ΒΕΡΜΠΗ που βοσκούσανε τα αιγοπρόβατα τους στην περιοχή Αυλλογκές και Νικολιούση,έγινε αντιληπτή η κάθοδος τους και η αναγνώρισης των ότι είναι Ιταλλοτσαμηδες και αμέσως “άρχισαν να φωνάζουν με όλη την δύναμη της ψυχής των που διέθεταν ” * Χωριανοί φθάνουν τα σκυλιά στις κερασιές του Νάτση” ,τούτο προκειμένου ενημερωθούν οι κάτοικοι του χωριού μας Ποποβιτες και η ομάδα των Ανταρτών στη Ράχη του Κίτσου και λάβουν όλα τα μέτρα προστασίας των και άμυνας των.
Αυτή η πράξη των ( να φωνάζουν στους Ποποβιτες) των δύο ηρώων Ποποβιτων Βαγγέλη ΠΑΠΠΑ και Τσίλη ΒΕΡΜΠΗ έγινε αντιληπτή από τους Ιταλλοτσαμηδες κι άρχισε η καταδίωξη των και τον μεν Βαγγέλη ΠΑΠΠΑ τον συνέλαβαν την στιγμή που πήγαινε να καλυφθεί σε μια ” γραβα” σπηλιά στην περιοχή Κεράσια του Νατση ,τον οποίο τράβηξαν έξω απ αυτή και τον εκτέλεσαν εξ επαφής και μετά από λίγο σε μικρή απόσταση πιο κάτω
προς το χωριό εκτέλεσαν και τον Τσίλη( Βασίλη) ΒΕΡΜΠΗ,οι οποίοι ήσαν άοπλοι.
Οι Ποποβιτες Αντάρτες από την Ράχη του Κίτσιου που βρισκότανε,άκουσαν τις φωνές των παραπάνω αναφερομένων συγχωριανων μας Βαγγέλη ΠΑΠΠΑ και Τσίλη ΒΕΡΜΠΗ και τους πυροβολισμούς κι αμέσως έλαβαν θέση Μάχης και περίμεναν την κατάλληλη στιγμή για να τους αντιμετωπίσουν δια των όπλων ως Δαυίδ και Γολιάθ που δεν ήταν τίποτε άλλο από ένα πολυβόλο και 15 έως 20 λιανοντουφεκα Mauzer,Maniher kai Enfilt .
Κατάλληλη στιγμή για τους Ποποβιτες Αντάρτες ήταν ο εχθρός δηλ.οι Ιταλλοτσαμηδες να εισέλθουν εντός του οπτικου πεδιου των και επισης να εισελθουν εντός του βεληνεκούς των κατεχομένων όπλων των.Οι Ιταλοί με τους Τσάμηδες καθοδηγούμενοι από τους Τσάμηδες της Παραμυθιάς με επικεφαλή κάποιον ονόματι “Νουχι” εθεάθησαν στο ύψος της Αγίας Σωτήρος που ήταν ένα μικρό εξωκκλήσι πανω από την βρύση του Πασσαγιωτη ,να κατεβαίνουν προς το χωριό Ποποβο,ακριβώς εντός της ζωνης του βεληνεκούς των όπλων των Ανταρτών Ποποβιτων από την Ράχη του Κίτσιου.
Εδώ θέλω να αναφέρω ότι το πολυβόλο είχε φθάσει στους αντάρτες στη Ράχη του Κίτσιου λίγες ώρες νωρίτερα και το είχε μεταφέρει ο Αείμνηστος Γκελη ΜΗΤΡΟΣ του Μήτρο Γιαννακη ( Βαγγέλης ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ του Δημητρίου) από την θεση της Σκάλας Παραμυθιάς.Δεν ενθυμούμε τα ονόματα αυτών που έλαβαν μέρος στη μάχη αυτή και πολέμησαν σαν ήρωες ,αλλά θέλω να αναφέρω ότι οι λιγοστοί Ποποβιτες ήταν καλοι πολεμιστές και άριστοι στο ” Σημάδι” και ενας ήταν ο Αείμνηστος Μιχάλης Ράπτης του Κώστα.
Ή μάχη άρχισε ,οι Ποποβιτες από την Ράχη του Κίτσιου με σφοδρότητα ρίχνουν με όλα τα όπλα των προς στους Ιταλλοτσαμηδες που βρισκονται στην Αγία Σωτήρα και αυτοί με την σειρά των ανταποδίδουν τους πυροβολισμούς.Το θεατρικό τοπίο του χωριού απο τους ηχους των πυροβολισμων δημιουργούν τέτοιο αντίλαλο που νόμιζες ότι πόλεμος γίνεται μεταξύ γιγάντων μεταξύ στρατιών και όχι μια μικρής ομαδας πολεμιστών που δεν ήταν άλλοι από 15 έως 20 με ψυχή Ποποβιτες που υπερασπιζότανε την τιμή των,τις οικογένειες των,το χωριό τους και την θρησκεία των.Ο αντίλαλος ήταν τέτοιος που ξεπέρασε τα όρια του Ποποβου,ξέφυγε μέσα από τις ράχες του Κουριλα,του Καντά,του Τσιλιμιγκου,τις Σπάθες ,ο ήχος των όπλων έφθασε μέχρι την Κορυστιανη.
Οι Ιταλλοτσαμηδες αιφνιδιάστηκαν,δεν το περίμεναν,φοβήθηκαν ,προσπάθησαν να καλυφθούν πίσω από το Εκκλησάκι της Αγίας Σωτήρας και πίσω από τσεπια( βράχια),αλλά η τόλμη κι η αποφασιστικότητα των Ποποβιτων καθώς και η σκοπευτική ικανότητα των ,τους τρομοκράτησε και μόλις έπεσαν οι πρώτοι τραυματισθεντεςς θανασιμα ,ατακτως τρέχουν προς το Σελωμα να διαφύγουν κατά την Παραμύθια από το ίδιο σημείο που ανέβηκαν .
Παράλληλα Ποποβιτες παλληκάρια τους πλησίασαν στην Αγία Σωτήρα καλυπτόμενοι από τους αντάρτες της Ράχης του Κίτσιου και τους κατεδίωξαν προς τις πλαγιές του Κουριλα.
Αποτέλεσμα της μεγάλης αυτής μάχης ήταν οι Ιταλλοτσαμηδες να αφήσουν στο χώρο της Αγίας Σωτήρας οκτώ (8) ατομα θανάσιμα τραυματίες,δέκα επτά(17) άτομα βαριά τραυματίες και είκοσι (20) άτομα αιχμαλώτους καθώς και μεγάλο αριθμό όπλων και πυρομαχικων.
Κατά την ώρα της μάχης – ανταλλαγή πυροβολισμών λέγεται ότι ένας Ποποβιτης αντάρτης στη Ράχη του Κίτσιου την ώρα που πήγε να καλυφθεί πίσω απο έναν βράχο ( τσεπι) βρήκε ένα φίδι κι ακύρωσε την θέση της κάλυψης και μετεβει σε άλλο βράχο και μετά από λίγο στη θέση εκείνη έσκασε ένα βλήμα όλμου που έστειλαν οι Ιταλοί,έτσι σώθηκε χάριν του φιδιού.
Όπως προανέφερα φεύγοντας ατακτως οι Ιταλλοτσαμηδες κυνηγημένοι από τους Ποποβιτες προς το Σελωμα,άκουσαν οι Κορυστιανιτες τον πόλεμο και βγήκαν κι αυτοί στον Σταυρό όπου τους περίμεναν και αυτοί με την σειρά τους ,τους καταδίωξαν προς το Καρυωτι που τρέχανε όσο μπορούσαν για να μην πιαστούν αιχμάλωτοι.
Το γεγονός αυτό της μεγάλης Νίκης των Ποποβιτων προς τους κατακτητές Ιταλούς και τους συνεργάτες τους , Τσάμηδες της Παραμυθιάς έγινε γνωστό σχεδόν σε όλη την Θεσπρωτία και την Ήπειρο,βρήκε μεγάλη απήχηση στους Ελληνορθόδοξους της Ηπείρου και ανέβασε την ψυχολογία τόσο των κατοίκων του Ποποβου όσο και των κατοίκων της Επαρχίας Παραμυθιάς και Μαργαριτίου για αυτήν την μεγάλη νίκη.
Οι Ποποβιτες κατά την μετεγκατάσταση των στο χωριό Μαζαρακια – Θεσπρωτίας,για να τιμήσουν τους Αγίους Κωνσταντίνο κι Ελένη διότι αυτός ο άθλος έγινε ανήμερα της εορτής των, καθιέρωσαν ως ημέρα Ετήσιου εορτασμού του χωριού την 21 η Μαίου.
Τέλος η μεγάλη αυτή Νίκη των Ποποβιτων της 21 ης Μαίου 1943 στο Ποποβο ενάντια των Ιταλλοτσαμηδων,έγινε μάθημα τι σημαίνει “Μαχητης- Πολεμιστης- Παλληκάρια Ποποβιτες” και μάθημα αποφυγής τέτοιων ενεργειών των Τσάμηδων ενάντια των ΠΟΠΟΒΙΤΩΝ,ενάντια του Ποποβου κι από τότε δεν ξανατολμησαν να επιτεθούν ή να κτυπήσουν ή να μεταβούν στο Ποποβο ούτε και μετά την 27 Σεπτεμβρίου 1943.
Τιμή στους Ήρωες Ποποβιτες Βαγγέλη ΠΑΠΠΑ και Τσίλη ( Βασίλη) ΒΕΡΜΠΗ που θυσιάστηκαν για τους συγχωριανούς τους Ποποβιτες την 21 Μαίου 1943.Αιωνια τους η μνήμη.
Αιωνια η μνήμη και στους Αείμνηστους συγχωριανούς μας Ποποβιτες που εκείνη την ημέρα αγωνίσθηκαν σαν ήρωες υπερασπιζόμενοι το Χωριό μας,τις οικογένειες μας,τα σπίτια μας και την πίστη μας ( θρησκεία μας),που σήμερα δεν βρίσκονται κοντά μας αλλά παραμένουν στις καρδιές μας και στην σκέψη μας.
