Ο Γάλλος ιατρός Φρανσουά Σαρλ Υγκ Λοράν Πουκεβίλ [Francois Charles Hughes Laurent Pouqueville] (1770-1838) έχοντας ζήσει μια αρκετά περιπετειώδη ζωή επιστρέφει το 1806 στον ελλαδικό χώρο αρχικά ως συνοδός του στρατιωτικού ακολούθου της Γαλλίας και στη συνέχεια ως Γενικός Πρόξενος στα Ιωάννινα του Αλή Πασά, για να διαμείνει μόνιμα εκεί μέχρι και το 1815, όταν και μετατέθηκε στην Πάτρα με τη θέλησή του.
Το εξάτομο έργο του Voyage de la Grece, στο οποίο συμπεριλαμβάνεται η επίσκεψη του στην Παραμυθιά, εκδόθηκε το 1826 στο Παρίσι από τον εκδοτικό οίκο DIDOT, PERE ET FILS και στην ουσία αποτελούσε μία εμπλουτισμένη έκδοση του πεντάτομου έργου του Voyage dans la Grece που είχε κυκλοφορήσει πέντε χρόνια νωρίτερα. Στα ελληνικά το παραπάνω εξάτομο έργο δεν έχει κυκλοφορήσει ολοκληρωμένο αλλά σε διάφορες εκδόσεις οι οποίες συμπεριλαμβάνουν επιλεγμένα αποσπάσματά του, συνήθως κατά περιοχές.
Το έργο του Πουκεβίλ βρίθει από ιστορικές και αρχαιολογικές ανακρίβειες, όμως αναμφίβολα η αξία του είναι μεγάλη καθώς αποτελεί μια από τις ελάχιστες πηγές πληροφόρησης για τις αρχές του 19ου αιώνα. Αν μελετηθεί συγκριτικά και με κριτικό πνεύμα αποτελεί μια σπουδαία πηγή πληροφοριών που ξεκινούν από την λαογραφία και τις κοινωνικές συνθήκες, και φτάνουν μέχρι την οικονομική, διπλωματική και την πολιτική κατάσταση της εποχής. Ο Πουκεβίλ στην προηγούμενη παραμονή του στον ελλαδικό χώρο, όπου μάλιστα ένα μικρό διάστημα έμεινε και φυλακισμένος, είχε μελετήσει και είχε μάθει ελληνικά δίνοντας του το πλεονέκτημα της άμεσης επικοινωνίας με τους ντόπιους χωρίς μεταφραστή, με ότι αυτό συνεπάγεται.
Την περίοδο της παραμονής του στα Ιωάννινα ο Πουκεβίλ είχε την ευκαιρία να επισκεφτεί όλη την γύρω περιοχή και φυσικά την Παραμυθιά η οποία αποτελούσε σημαντικό εμπορικό, θρησκευτικό και εκπαιδευτικό κέντρο της εποχής. Ο Πουκεβίλ αρχίζει την διήγηση του για την Παραμυθιά λέγοντας ότι ονομάζεται από τους Νορμανδούς «φρούριο του Αγίου Δονάτου» και ότι ανήκει στο βιλαέτι της Αϊδωνίας κάνοντας παράλληλα μία εκτίμηση του πληθυσμού της, που τους υπολογίζει σε 3.500 κατοίκους «Χριστιανούς ή Οθωμανούς». Η πόλη αναφέρει, είναι διαιρεμένη σε δύο κομμάτια, στην πάνω και την κάτω πόλη. Η πάνω πόλη της Παραμυθιάς είναι χτισμένη «στην καμπή ενός συγκροτήματος βράχων» και εκεί διαμένει η φρουρά της πόλης, ο καδής και ο βοεβόδας. Π εξοπλισμένη με μερικά κανόνια, ενώ επάνω στην κορυφή ενός βράχου ένα μικρό φρούριο λειτουργεί ως παρατηρητήριο που επιτηρεί την κοιλάδα.
Η κάτω πόλη της Παραμυθιάς έχει σημαντική έκταση και είναι γεμάτη με πηγές και πλατάνια. Ο Πουκεβίλ απαριθμεί «πέντε τζαμιά και μία εκκλησία που λέγεται μητρόπολις και στην οποία λειτουργούσε τότε αρχιερέας τόσο φτωχός όσο και ενάρετος», ενώ στην συνέχεια αναφέρεται με θαυμασμό σε αυτόν, τονίζοντας ότι οι οθωμανικές αρχές τον διώκανε συνεχώς αλλά ο ίδιος χωρίς φόβο συνέχισε «να διατρέχει πεζός τις πεδιάδες της Θεσπρωτίας, ζητιανεύοντας τον άρτο της ελεημοσύνης, τον οποίο μοίραζε μέσα στον πόνο του με τους δυστυχισμένους, τους οποίους οι λόγοι του και το παράδειγμα του είχαν συγκρατήσει στο μονοπάτι της πίστεως.».
*Ο Δονάτος Μπόλοσης είναι ιστορικός, ερευνητής της τοπικής ιστορίας της Θεσπρωτίας και συγγραφέας του βιβλίου Ο Μίχο Λίας (1918-2013).
