Ο επισμηναγός της RAF Μάρμαντιουκ Τόμας Σαιντ Τζον Πατλ, γνωστός με το υποκοριστικό «Πατ» (RAF Squadron Leader Marmaduke Thomas St. John «Pat» Pattle DFC & bar, 3 Ιουλίου 1914 – 20 Απριλίου 1941) ήταν ο πρώτος πιλότος της Αγγλικής Αεροπορίας σε καταρρίψεις κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, την περίοδο 1940-41, τις περισσότερες από τις οποίες πέτυχε πάνω από την Ελλάδα κατα την περίοδο της Ιταλο-Γερμανικής εισβολής.
Σκοτώθηκε πολεμώντας στην περίφημη Μάχη των Αθηνών, στις 20 Απριλίου 1941, όπου με μια χούφτα εναπομείναντα αεροπλάνα από την Ελευσίνα αντιμετώπιζε εκατοντάδες επιτιθέμενα γερμανικά που στόχευαν στα πλοία που μετέφεραν τα υποχωρούντα συμμαχικά στρατεύματα απ’ τον Φαληρικό κόλπο με τελικό προορισμό την Κρήτη.
Επειδή κατά την υποχώρηση εκείνη καταστράφηκαν τα αρχεία της μοίρας του, του έχουν αναγνωρισθεί επίσημα μόνο 24 καταρρίψεις. Με νεώτερες μελέτες και μαρτυρίες συντρόφων του ο αριθμός αυτός πιθανότατα ξεπερνάει τις 50 και αυτό σε διάστημα μόλις εννέα μηνών μάχης, ένα ρεκόρ που ακόμα δεν έχει καταρριφθεί από κανέναν γνωστό άσσο των Συμμάχων.
Το αεροπλάνο με το λείψανό του μέσα, με βάσει πρόσφατες μελέτες, πρέπει να βρίσκεται στον βυθό, λίγα χιλιόμετρα ανατολικά απ’ τη νήσο Ψυττάλεια, κατά την πορεία του απ’ το Φάληρο προς τον κόλπο της Ελευσίνας καθώς προσπαθούσε να βοηθήσει έναν άλλο πιλότο του που περιτριγυρίζονταν από πολλά εχθρικά αεροπλάνα.
Ο Πατλ ήταν ήδη άρρωστος με υψηλό πυρετό (39 o C) και είχε την εντολή να μην πετάει «παρά μόνο αν αυτό κρίνονταν απολύτως απαραίτητο». Εντούτοις πετούσε αδιάλειπτα καταρρίπτοντας στο τελευταίο διήμερο, ακόμα πέντε γερμανικά αεροπλάνα.
Νεανικά χρόνια
Ο Πατ Πατλ γεννήθηκε στο Μπάτεργουωρθ της Νότιας Αφρικής (Butterworth, Cape Province, South Africa ) στις 3 Ιουλίου 1914, γιος Άγγλων μεταναστών που είχαν πρότερη υπηρεσία στα αποικιακά στρατεύματα. Πέρασε οικονομικά δύσκολα παιδικά χρόνια, δούλεψε για ένα διάστημα σε γκαράζ και σε ορυχεία. Για λόγους βιοπορισμού ο Πατ επιδίδονταν και στο κυνήγι, κάτι εξαιρετικά χρήσιμο για την υπόλοιπη καριέρα του.
Σε ηλικία 19 ετών εντυπωσιάστηκε με τα αεροπλάνα, κάτι που του έγινε έμμονη ιδέα. Επιδίωξε την ένταξή του στην αεροπορία της χώρας του, αλλά οι περικοπές κονδυλίων δεν του εξασφάλιζαν ένα μόνιμο μέλλον στη Νότια Αφρική. Με δανεικά απ’ το οικογενειακό του περιβάλλον πήρε εισιτήριο για να πάει στην Αγγλία και ενταχθεί στην ΡΑΦ. Το 1937 αποφοιτά με τον βαθμό του Ανθυποσμηναγού με έπαινο στην ευστοχία και μετατίθεται στην 80η Μοίρα της ΡΑΦ.
Το πέρασμα από την Αφρική
Το 1939 η 80η Μοίρα μετατίθεται στην Αίγυπτο όπου αναλαμβάνει διοικητής Σμήνους ( ομάδα Β ) και πετάει με τα τελευταία διπλάνα διωκτικά της ΡΑΦ, τα Γκλόστερ Γλαντιάτορ. Με το ξέσπασμα του πολέμου έχει την πρώτη του αερομαχία στο Σίντι Μπαράνι, όπου σημειώνει τις δύο πρώτες νίκες του, αν και καταρρίπτεται κι ο ίδιος, κι επιστρέφει με τα πόδια μέσα από την έρημο μετά από δύο ημέρες. Στις 3 Σεπτεμβρίου 1940 προβιβάζεται σε Υποσμηναγό.
Αερομαχίες στην Ελλάδα
Τον Νοέμβρη 1940 η Μοίρα του μεταφέρεται αρχικά στη Λάρισα. Η εξαίρετη ικανότητά του στο σημάδι αλλά και η τεχνική του να πετυχαίνει την μεγαλύτερη απόδοση από το σχετικά αδύναμο αεροπλάνο του τον φέρνουν στην πρώτη σειρά των διακρίσεων έχοντας ήδη 11 νίκες μέχρι τον Δεκέμβρη 1940. Εντούτοις υπάρχουν ενδείξεις για τουλάχιστον άλλες 10-15 καταρρίψεις των οποίων τα συντρίμμια ήταν πολύ δύσκολο να εντοπιστούν εκείνη την ώρα και κάτω από τις αντίξοες καιρικές συνθήκες στις οροσειρές της Ηπείρου.
Η Μοίρα του στη συνέχεια μεταφέρεται στο πρόχειρο αεροδρόμιο της Παραμυθιάς. Καθ´όλο τον μήνα του Δεκεμβρίου ο Πατλ οδηγεί το σμήνος του σε νικηφόρες αερομαχίες που στοιχίζουν ακριβά στην ιταλική αεροπορία . Εγινε ο φοβος και ο τρομος των εχθρών, που με την αποφασιστικότητα του οδηογυσε το αρεπλανο σε επικίνδυνες αποστολές, στις οποίες γεμιζε με τρομο τους εχθρούς.
Εντούτοις οι καιρικές συνθήκες καταντούν σχεδόν αδύνατο τον εφοδιασμό με ανταλλακτικά και σύντομα αντιμετωπίζει προβλήματα στην διατήρηση της μάχιμης ικανότητας των αεροπλάνων του. Ταυτόχρονα οι αγγλικές αεροπορικές δυνάμεις στην Αίγυπτο έχουν απογυμνωθεί επικίνδυνα ενώ τα διπλάνα Γκλαντιάτορ ζουν τις τελευταίες μέρες τους με την ΡΑΦ.
Στις 11 Φεβρουαρίου 1941 του απονέμεται ο «Σταυρός Διακριμένων Πτήσεων» και στις 18 Μαρτίου 1941, μετά από 3 διαδοχικές καταρρίψεις στη Χιμάρα, του προστίθεται και μια διεμβολή (bar), ενώ ως εκείνη τη στιγμή φέρεται να έχει στο ενεργητικό του 23 βεβαιωμένες καταρρίψεις.
Σύντομα ο Πατλ προάγεται σε Σμηναγό και αναλαμβάνει διοικητής μιας νέας Μοίρας, της 33ης, η οποία εφοδιάζεται με τα νέα καταδιωκτικά Χώκερ Χάρικαν Μκ 1. Είναι γρήγορα μονοπλάνα, εφοδιασμένα για πρώτη φορά με 8 πολυβόλα. Στον τύπο αυτό, παρόλο που θεωρείται ήδη ξεπερασμένος από την Μάχη της Αγγλίας, ο Πατλ καταφέρνει να αποδώσει το μέγιστο των δυνατοτήτων του κάνοντάς το ένα θανάσιμο αεροπορικό όπλο για τον αντίπαλο. Οι Ιταλοί σαστισμένοι αναφέρουν ότι τους επιτίθενται καταδιωκτικά Σπιτφάιαρ.
Εντούτοις πλησιάζει η στιγμή της γερμανικής εισβολής στην Ελλάδα κι οι Γερμανοί διαθέτουν τα επίσης πολύ αξιόλογα διωκτικά Μέσερσμιτ 109 Ε. Την πρώτη μέρα των εχθροπραξιών, στις 6 Απριλίου 1941, ο Πατλ καταρρίπτει στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα στο Πετρίτσι δύο από αυτά, που ανήκουν στην περίφημη Μοίρα 27 των γερμανικών άσσων. Στην συνέχεια καταρρίπτει ακόμα τέσσερα Μέσερσμιτ 109 Ε, ένα εκ των οποίων μάλιστα προσγειώνεται κατεστραμμένο στο αεροδρόμιο της Λάρισας και του οποίου οι φωτογραφίες εμφανίζονται σύντομα με σχετικούς τίτλους στον ελληνικό τύπο.
Η Μάχη των Αθηνών
Ο τίτλος «Η Μάχη των Αθηνών» αποδόθηκε εκ των υστέρων κατ’ ανάκλαση του τίτλου «Η Μάχη της Αγγλίας», όπου σαφώς ασθενέστερες αμυνόμενες αγγλικές αεροδυνάμεις αντιμετώπιζαν έναν αριθμητικά ανώτερο αντίπαλο, τη Λουφτβάφε. Στην προκείμενη περίπτωση οι αναλογίες είναι κατά πολύ χειρότερες. Με την Ελληνική Αεροπορία στο τέλος της οποιασδήποτε αντοχής της και με τις αγγλικές δυνάμεις σε συνεχή υποχώρηση, η αεροπορία τους με τα τελευταία της κατάλοιπα, κάπου 25 μαχητικά συνολικά, αντιμετωπίζει μια αντίπαλη δύναμη που αριθμεί κάπου 200 μαχητικά και 300 βομβαρδιστικά που εφορμούν από τα αεροδρόμια της Λάρισας, του Βόλου, Τανάγρας και Αμφίκλειας.
Υπό αυτές τις συνθήκες η παρουσία της αγγλικής αεροπορίας καταντά συμβολική και παίζει ρόλο μάλλον ψυχολογικό, παρόλο που ακόμα καταρρίπτονται μερικά γερμανικά βομβαρδιστικά που επιτίθενται κυρίως σε πλοία, στον Βόλο, στη Χαλκίδα και στην Αττική. Δύο καταστροφικές μαζικές επιθέσεις της Λουφτβάφε, καταφέρνουν να διαλύσουν τον ναύσταθμο στη Σαλαμίνα, να καταστρέψουν στο έδαφος αεροπλάνα στη Δεκέλεια και να κάνουν ζημιά στην Μοίρα του Πατλ που έχει την βάση της στην Ελευσίνα.
Ο επόμενος στόχος των Γερμανών είναι τα πλοία που προσπαθούν να φυγαδεύσουν τα υποχωρούντα συμμαχικά στρατεύματα που βρίσκονται στο έλεος της γερμανικής αεροπορίας. Ο Πατλ οδηγεί ακατάπαυστα τα λίγα του διωκτικά εναντίον των γερμανικών βομβαρδιστικών και μάλιστα μεταξύ 14 και 19 Απριλίου καταρρίπτει κι άλλα έξι.
Στις 20 Απριλίου 1941, μια μεγάλη δύναμη της Λουφτβάφε συγκεντρώνεται απ’ τον βορρά με στόχο τον Φαληρικό Κόλπο. Στην Ελευσίνα η Μοίρα 33 παρατάσσει μόνο 12 αξιόμαχα αεροπλάνα. Η πρώτη δύναμη της Λουφτβάφε περιλαμβάνει βομβαρδιστικά – αναγνωριστικά που συντονίζουν την επίθεση και κατ’ αρχήν υπερίπτανται με κύκλους της περιοχής του Ταύρου και της Καλλιθέας που επιβλέπουν το Φάληρο κι απ’ όπου επιλέγουν στόχους για τους συναδέλφους του που αναμένονται απ τον βορρά.
Η Μοίρα 33 απογειώνεται με μια ομάδα 7 αεροπλάνων να επιτεθεί σε αυτήν την δύναμη, ενώ ο Πατλ απογειώνεται μετά από λίγο με τα υπόλοιπα 5, υπολογίζοντας να αντικαταστήσει στον αέρα το πρώτο κύμα όταν θα του εξαντλούνται τα καύσιμα και τα πυρομαχικά.
Τη στιγμή που εμφανίζεται ο Πατλ πάνω από το Φάληρο οι συνάδελφοί του αγωνίζονται κυριολεκτικά για την επιβίωσή τους. Διακρίνει έναν εξ αυτών, τον παλαίμαχο επίσης του Αλβανικού Μετώπου, Γουίλλιαμ Γουντς, τον οποίον κυνηγούν τρία μαχητικά Μe 109. Ο Γουντς προφανώς επιστρέφει προς την Ελευσίνα, αλλά κάνει απελπισμένους ελιγμούς αποφυγής προς τον νότο. Ο Πατλ ακολουθεί τα γερμανικά και καταρρίπτει το ένα, αλλά δέχεται στην ουρά του επίθεση από δύο άλλα.
Για τελευταία φορά εθεάθη νεκρός στο πιλοτήριό του να καταπίπτει σχεδόν στο ίδιο σημείο με τον Γουντς, κάπου λίγα χιλιόμετρα έξω απ’ την Ψυττάλλεια.
Στην απελπισμένη εκείνη αερομαχία, εντούτοις, οι σύντροφοι του Πατλ καταρρίπτουν συνολικά 22 γερμανικά αεροπλάνα, χάνοντας από την πλευρά τους 5 πράγμα που αποδεικνύει αφενός την εξαιρετική τους αποτελεσματικότητα κάτω από πολύ αντίξοες συνθήκες, αφ ετέρου δε παρουσιάζει ένα ρεκόρ αναλογίας (1:4) πολύ μεγαλύτερο από εκείνο που παρουσίασαν οι συνάδελφοί τους στην Μάχη της Αγγλίας (1:1,5)
Θρύλος
Το όνομα του Πατλ αναφέρεται στο Μνημείο της Κοινοπολιτείας στο Ελ Αλαμέιν αφιερωμένο σε όλους τους πιλότους που πολέμησαν στην Ανατολική Μεσόγειο και Αφρική, αλλά που δεν είχαν την τύχη να έχουν τάφο.
Με τα πολλά γεγονότα, μάχες και άλλους πιλότους που γνώρισαν δόξα αργότερα, το όνομα του Πατλ έμεινε στην αφάνεια για πολύ καιρό μέχρι περίπου το 1995, όταν ένας Νοτιοαφρικανός, ένας Άγγλος και ένας Έλληνας ιστορικός ασχολήθηκαν περισσότερο με το πρόσωπο του και έφεραν στην επιφάνεια περισσότερα στοιχεία για τον εξαίρετο αυτό πιλότο.
Η ευστοχία του, η ικανότητά του να αξιοποιεί το αεροπλάνο στο έπακρο και οι σπουδαίες του ηγετικές ικανότητες, που κράτησαν αξιόμαχες στον απελπισμένο εκείνο αγώνα τις ισχνές του δυνάμεις, αποκαλύπτουν ένα πιλότο που αν ζούσε ως το τέλος του πολέμου θα είχε αναδειχτεί σε μοναδικό θρύλο.
Εξ άλλου ο ιστορικός Αντριου Τόμας (Andrew Thomas) στο βιβλίο Osprey Aircraft of Aces : Hurricane Aces 1941–1945 αναφέρει ότι το συνολικό του σκορ ήταν 57 νίκες. Αλλά ο Πατλ σκοτώθηκε στις αρχές σχεδόν του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ πολέμησε σε δευτερεύοντα μάλλον για τους Άγγλους μέτωπα, την ώρα που άλλα ονόματα με πολύ λιγότερες νίκες και αρετές έγιναν πασίγνωστα στο Δυτικό Ευρωπαϊκό Μέτωπο αργότερα κι ενώ το δικό του έπαψε να μνημονεύεται όσο συχνά θα του άξιζε, αν όχι ίσως και ξεχάστηκε για πολύ μεγάλο διάστημα.
Το όνομά του αναφέρεται και στο βιογραφικό έργου του συμπολεμιστή του στην Μάχη των Αθηνών και αργότερα διάσημου συγγραφέα στον αγγλοσαξωνικό χώρο, του Ρόαλντ Νταλ, «Going Solo». Στο βιβλίο αυτό ο Πατλ περιγράφεται σαν ένας μοναδικός πιλότος και ηγέτης, που επηρέασε άμεσα τους συντρόφους του στο δύσκολο έργο που είχαν να αντιμετωπίσουν.
Η προαγωγή του μάλιστα σε Επισμηναγό δεν έφτασε ποτέ στην Ελευσίνα και τα σχετικά έγγραφα της προαγωγής του καταστράφηκαν στην υποχώρηση. Γι’ αυτό το λόγο σε μερικά άρθρα αναφέρεται ως Σμηναγός, τον επίσημο βαθμό που έφερε την ώρα του θανάτου του.
Join the Conversation