«Εδώ είν’ το Σούλι το κακό, εδώ είν’ το Κακοσούλι
που πολεμούν μικρά παιδιά, γυναίκες σαν τους άντρες
που πολεμάει η Τζαβέλαινα σαν άξιο παλικάρι…»
Το Σούλι αποτελεί αναμφισβήτητα την πιο ιστορική περιοχή της Κεντρικής Ηπείρου. Ιστορική, γιατί οι Σουλιώτες τόσο με τις πολεμικές τους ικανότητες όσο και με την ευφυΐα που είχαν, κατάφεραν να ξεχωρίσουν στους αγώνες που έγιναν για την απελευθέρωση της Ελλάδας.
Η γεωγραφική του θέση δεν ήταν τυχαία, αφού βρίσκεται σε μια μικρή πεδιάδα, στην κορυφή ενός όρους ιδιαίτερα απότομου, με λίγα λόγια σε ένα τεράστιο φυσικό φρούριο. Ωστόσο, αποτελείται από μια ομοσπονδία χωριών και παρ’ όλο που μέχρι την ελληνική επανάσταση οι κάτοικοι του έφταναν τους 15.000, σήμερα, έχοντας διασκορπιστεί σε όλη την Ελλάδα, φτάνουν σχεδόν τους 1.000
Το ιστορικό Σούλι απαρτίζουν τέσσερις οικισμοί: το Σούλι, η Σαμονίβα, η Κιάφα και ο Αβαρίκος, που συγκροτούν το λεγόμενο Τετραχώρι, ενώ αργότερα σε χαμηλότερο υψόμετρο δημιουργήθηκε το Επταχώρι, αποτελούμενο από επτά χωριά.
Οι κάτοικοι του Τετραχωρίου αποτελούσαν αυτόνομη προνομιούχα πολιτεία, στηριζόμενη στο ισχύον εθιμικό δίκαιο, με δικούς της νόμους, στρατό, νομοθετικά και εκτελεστικά σώματα.
Οι Σουλιώτες είχαν δική τους μορφή κοινωνικής οργάνωσης που βασιζόταν στην οικογενειοκρατία, τις λεγόμενες φάρες (πατριές), οι οποίες έφθαναν σε αριθμό περίπου τις 47, αντιπροσωπεύοντας 150 οικογένειες.
Κατά τη διάρκεια του 18ου αι., οι Σουλιώτες βρίσκονται σε συνεχείς αγώνες για την απόκρουση των επιδρομών των διάφορων αγάδων της περιοχής και για τη διαφύλαξη της ανεξαρτησίας τους. Ως το 1760 είχαν ήδη την επικυριαρχία σε όλη σχεδόν τη νοτιοανατολική Ήπειρο.
Το Σούλι έγινε γνωστό κυρίως από τους ηρωικούς αγώνες εναντίον του Αλή Πασά των Ιωαννίνων τη τελευταία δεκαετία του 18ου αι. και στις αρχές του 19ου αι. Το 1789 και το 1792 οι απόπειρες του Αλή Πασά δεν έφεραν το ποθητό αποτέλεσμα, την καθυπόταξη των Σουλιωτών.
Το 1798 καταφέρνει και ελέγχει όλη την περιοχή και το 1800 αρχίζει ένα σχέδιο αποκλεισμού του Σουλίου, που οδήγησε τελικά, μετά από ηρωικές μάχες και πράξεις αυτοθυσίας των Σουλιωτών, τον Δεκέμβριο του 1803 στην εγκατάλειψη του Σουλίου.
Στις 12 Δεκεμβρίου του 1803 οι Σουλιώτες συνθηκολόγησαν και ο Αλή Πασάς υποσχέθηκε να τους αφήσει ελεύθερους με όλη την κινητή ιδιοκτησία τους, ακόμη και τα όπλα τους, φτάνει να εγκατέλειπαν μαζί με τις οικογένειές τους, το ταχύτερο, τα εδάφη τους. Τέσσερις μέρες μετά, στις 16 Δεκεμβρίου, οι Σουλιώτες χωρίζονται σε τρεις φάλαγγες οι οποίες αναχώρησαν για τις ακτές της Ηπείρου. Έτσι έληξε η 3η εκστρατεία η οποία και κατέστη τελικά νικηφόρα για τον Αλή Πασά μετά από τόσους αγώνες.
Όταν οι Σουλιώτες έφυγαν, ο γέρος μοναχός, Σαμουήλ, ταμπουρώθηκε με όσους έμειναν, σε ένα οχυρό μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής, σε απόκρημνη βουνοκορφή στο Κούγκι, μη επιτρέποντας στις ενισχύσεις του Αλή να πάρουν τα πολεμοφόδια. Στο τέλος, ο Σαμουήλ ανατίναξε την πυριτιδαποθήκη, τους εχθρούς και το μοναστήρι στον αέρα.
Η πρώτη φάλαγγα υπό τον Φώτο Τζαβέλλα έφθασε χωρίς καμία απώλεια στην Πάργα, και από εκεί πέρασε στην Κέρκυρα.
Η δεύτερη φάλαγγα υπό τους Κίτσο Μπότσαρη και Κουτσονίκα χτυπήθηκε στο Ζάλογγο, 16 Δεκεμβρίου του 1803, όπου και ακολούθησε απέλπιδα μάχη, στην οποία σκοτώθηκαν πολλοί Σουλιώτες ενώ περίπου 60 Σουλιώτισσες προτίμησαν, αντί την αιχμαλωσία, να γκρεμιστούν με τα παιδιά τους στο Ζάλογγο.
Η τρίτη φάλαγγα υπό τους Μποτσαραίους έφθασε στο Βουργαρέλι που ήταν το άντρο των Μποτσαραίων. Από εκεί αναχώρησαν προς τα Άγραφα, όπου και εγκαταστάθηκαν γύρω από τη Μονή Σέλτσου. Τελικά στις 4 Απριλίου (1804) οι Τούρκοι περικύκλωσαν την περιοχή και ακολούθησε η περίφημη μάχη του Σέλτσου κατά την οποία πολλοί Σουλιώτες σφαγιάστηκαν και περισσότερες από 200 Σουλιώτισσες ακολούθησαν το παράδειγμα εκείνων του Ζαλόγγου.
Join the Conversation