Ο Καθηγητής Jeffrey Levett είναι τακτικός συνεργάτης της Wall Street International και βραβεύθηκε με το Διεθνές Βραβείο Ειρήνης Gusi (Gusi Peace Prize International) το 2019, ένα από τα επιφανέστερα βραβεία στην Ασία (θεωρείται το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης της Ανατολής).
Ο Βασίλης Μπρακατσούλας μετείχε ενεργά στην Εθνική Αντίσταση στην περιοχή της Καρδίτσας, είναι νομικός, συγγραφέας 26 βιβλίων και πρώην βουλευτής. Από το 2016 είναι Συμπρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα (ΕΣΔΟΓΕ).
Ο Αριστομένης Συγγελάκης είναι οδοντίατρος, πολιτικός επιστήμονας, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, συγγραμματέας του ΕΣΔΟΓΕ και μέλος οικογένειας με μεγάλο αριθμό θυμάτων στο Ολοκαύτωμα της Βιάννου.
Οι συνομιλητές αναφέρονται με σεβασμό, θαυμασμό και αγάπη στο Μανώλη Γλέζο και την προσφορά του στην Εθνική Αντίσταση και τη διεκδίκηση των γερμανικών οφειλών. Το δημοσίευμα καλύπτει ένα μεγάλο εύρος θεμάτων για την Εθνική Αντίσταση και τη θυσία της Ελλάδας και συνολικά τη σπουδαία συμβολή της Ελλάδας στο Β’ Π.Π. και εστιάζει θετικά στον αγώνα διεκδίκησης των γερμανικών οφειλών.
Η μετάφραση – απόδοση είναι της ιστορικού Λ. Σαράφη.
Την 1η Σεπτέμβρη 1939, γερμανικές δυνάμεις εισέβαλαν στην Πολωνία. Η Βρετανία και η Γαλλία μπήκαν στον πόλεμο με στόχο να σώσουν την ανθρωπότητα από το φασισμό. Ένας λυσσαλέος αγώνας ξεδιπλώθηκε κατά του φασισμού. Η Ναζιστική Γερμανία έπρεπε να ηττηθεί. Με την είσοδο της Αμερικής στον πόλεμο, με τη Βρετανία, τη Γαλλία και τον μεγαλειώδη αγώνα της Σοβιετικής Ένωσης, οι Σύμμαχοι βγήκαν νικητές. Η Γερμανία ηττήθηκε με τρομακτικό κόστος για τους Γερμανούς και όλους τους Ευρωπαίους. Ο πόλεμος τελείωσε στις 8 Μαΐου 1945. Ήταν μεγάλη λύτρωση αλλά δεν αποτελείωσε το φασισμό.
Καθώς οι τρεις μας κουβεντιάζουμε, πρέπει να σημειώσω ότι οι γεωπολιτικές μας αντιλήψεις και προσωπικές εμπειρίες από τον Β’ ΠΠ (1939-1945) είναι σαφώς διαφορετικές. Οι δικές σου Βασίλη [Μπρακατσούλα] ξεκινούν όταν ήσουν παιδί – αγγελιοφόρος της Εθνικής Αντίστασης στην κατεχόμενη Ελλάδα, συνεχίζονται με το σαμποτάζ της γερμανικής τηλεφωνικής γραμμής που συνέδεε το αρχηγείο με τα στρατεύματα, και με τη συμμετοχή στην δημιουργία της πρώτης μαθητικής κοινότητας (το 1944 στο Φανάρι Καρδίτσας) με στόχο την υποστήριξη της αντίστασης κατά της ναζιστικής Γερμανίας. Οι δικές σου Αριστομένη, προέρχονται από το φριχτό μαρτύριο της οικογένειάς σου στη διάρκεια και μετά το Ολοκαύτωμα στη Βιάννο, που έγινε από τα στρατεύματα της Βέρμαχτ τον Σεπτέμβρη του 1943. Στην πόρτα του πατρικού σου σπιτιού υπάρχουν 5 σταυροί που θυμίζουν την απώλεια πέντε μελών της οικογένειας που εκτελέστηκαν στις 14 Σεπτεμβρίου 1943.
Στη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής τέτοιες σφαγές ήταν συχνές και συνέβαιναν σε ολόκληρη της Ελλάδα. Καθώς τα βρετανικά στρατεύματα έφταναν στην Ελλάδα το 1944 γίνονταν μάρτυρες της αδιαμφισβήτητης γερμανικής σκληρότητας με τις εν ψυχρώ δολοφονίες αμάχων και το τεράστιο μαρτύριο και πόνο των Ελλήνων. Το γερμανικό έγκλημα καταγράφηκε στο περιοδικό Life με τις φωτογραφίες του Dmitri Kessel. Στο βιβλίο «Αι θυσίαι της Ελλάδος στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο» ο Δοξιάδης γράφει ότι ο στόχος του Άξονα ήταν να καταστρέψει τον Ελληνισμό που πάντα αντιστέκονταν στις δυνάμεις της βίας. Ενώ ο πληθυσμός της Ελλάδας πέθαινε από το κρύο, οι Γερμανοί έκοβαν δέντρα και έστελναν ξύλα στη Γερμανία και τη Βουλγαρία για να ζεσταθούν αυτές οι χώρες. Τα δάση μειώθηκαν κατά 25% στην Ελλάδα, ενώ στην Αττική κατά 75%.
Οι αναφορές σου Τζεφ, είναι από τα παιδικά σου χρόνια στην βόρεια Αγγλία. Όμως επίτρεψέ μου να προσθέσω ότι τα παιδιά στην Αθήνα λιμοκτονούσαν ενώ οι σταφίδες σάπιζαν στην ύπαιθρο ως αποτέλεσμα του διαμελισμού της χώρας από τους κατακτητές. Οι θυσίες του ελληνικού λαού στην Κατοχή τεκμηριώνονται και στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη και των καθηγητών Ιωάννη Κακριδή και Ιωάννη Καλιτσουνάκη, οι οποίοι το καλοκαίρι του 1945, με τον φωτογράφο Κώστα Κουτουλάκη, διέσχισαν κατά μήκος και πλάτος την Κρήτη συλλέγοντας πληροφορίες που παρουσιάστηκαν στο συνέδριο για τις Επανορθώσεις που έγινε στο Παρίσι το 1945-46. Με τη Συμφωνία του Παρισιού, η Ελλάδα θα έπρεπε να λάβει ως επανορθώσεις 7,181 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ (αγοραστικής αξίας 1938) ή 108 δισεκατομμύρια ευρώ (σε τιμές του 2010), χωρίς να περιλαμβάνονται οι τόκοι. Εάν προσθέσουμε το δάνειο που η Ελλάδα υποχρεώθηκε να παράσχει στη ναζιστική Γερμανία στη διάρκεια της Κατοχής, το ποσό που οφείλει η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας σήμερα στην Ελλάδα φτάνει στα 162 δις ευρώ, χωρίς τους τόκους. Σημειωτέον ότι στο ποσό αυτό δεν περιλαμβάνονται οι αποζημιώσεις για τους Έλληνες θύματα των ναζιστικών θηριωδιών ούτε η αξία των κλεμμένων αρχαιολογικών θησαυρών.
Πώς ήταν ο πόλεμος για σένα Τζεφ;
Ήμουν στην περιοχή West Riding του Yorkshire, με γεωργικές καλλιέργειες, ανθρακωρυχεία, παραγωγή χάλυβα και το μεγαλύτερο προπύργιο του Εργατικού κόμματος στην Αγγλία! Οι πρώτες θολές αναμνήσεις μου ήταν η Δουνκέρκη, η Μάχη της Αγγλίας, τα αεροπορικά καταφύγια, η απειλή της εισβολής, οι ελλείψεις τροφίμων. Για τη συνέχεια έχω πιο καθαρές εικόνες, από αυτά που συνέβαιναν γύρω μου: συσκότιση, εκτοπισμένα παιδιά, αυγά σε σκόνη από τον Καναδά και η φωνή του Τσώρτσιλ. Τέλος, οι δικές μου προσωπικές αναδυόμενες αναμνήσεις είναι οι αποβάσεις στη Νορμανδία, η VE Day (η Μέρα της Νίκης στην Ευρώπη), μεγάλες υπαίθριες φωτιές, η Ατομική Βόμβα, μετά η Μέρα της Νίκης στην Ιαπωνία και τα Δελτία στα Τρόφιμα. Πόσο ενωτικό ήταν για όλους τότε το τραγούδι Πάντα θα υπάρχει μια Αγγλία και θα είναι ελεύθερη! (1)
Μετά τον πόλεμο, κοιτώντας μέσα από την ομίχλη του Λονδίνου, θυμάμαι: μια φωτογραφία σε εφημερίδα, σε μουντό μαύρο κι άσπρο χρώμα που έδειχνε την πλάτη του τερματοφύλακα της Δυναμό Μόσχας. Την Εφημερίδα του Σαββάτου με όλα τα αποτελέσματα των ματς ποδοσφαίρου. Παρασκευή απόγευμα ένα σοκολατένιο ζαχαρωτό. Και τα συνθήματα Ποτέ μην εγκαταλείπεις, ποτέ μην απελπίζεσαι. Θυμάμαι την έναρξη του Εθνικού Συστήματος Υγείας, την καλύτερη στέγαση, την εθνικοποίηση του κάρβουνου. Μια υποτροφία από το West Riding έκανε όλη τη διαφορά. Όμως ακόμα και σήμερα, ο ήχος μιας σειρήνας μού φέρνει ανησυχία.
Σήμερα, 27 Απριλίου 2020 είναι μια μαύρη επέτειος, 79 χρόνια από την έναρξη της στυγνής γερμανικής κατοχής της Ελλάδας. Λίγους μήνες πριν, η Ευρώπη είχε πετύχει την πρώτη νίκη με την ήττα του Μουσολίνι από τους Έλληνες. Οι συνομιλητές μου είναι ο Βασίλης Μπρακατσούλας, μέλος της Αντίστασης, νομικός, συγγραφέας 26 βιβλίων (τα περισσότερα best-seller), πρώην μέλος του Κοινοβουλίου (εκλέχτηκε 5 φορές), συμπρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα (ΕΣΔΟΓΕ) και ο Αριστομένης Συγγελάκης, οδοντίατρος, πολιτικός επιστήμονας με διδακτορικό στην Κοινωνική Οδοντιατρική, συγγραμματέας του ΕΣΔΟΓΕ.
Κύριε Βασίλη Μπρακατσούλα, Βασίλη, βρήκα πολύ ενδιαφέρουσα την μεγάλη γνώση που έχετε στην ελληνική φιλοσοφία. Πρώτα όμως θα ήθελα λίγα λόγια από τις προσωπικές σας αναμνήσεις. Τι θα θέλατε να πείτε για τον Μανώλη Γλέζο;
Ήμουν 10 ετών όταν ξέσπασε στην Ευρώπη ο Β’ ΠΠ. Εγώ και η οικογένειά μου γλιτώσαμε από τους βομβαρδισμούς. Μπήκα στην Εθνική Αντίσταση στην πρώιμη εφηβεία μου μεταφέροντας έγγραφα, πληροφορίες, φάρμακα και τρόφιμα από την κοιλάδα στα βουνά και από την ύπαιθρο μέσα στην πόλη της Καρδίτσας. Ποτέ μου δεν οπλοφορούσα, όμως θυμάμαι πως ήμουν μόνιμα σε εγρήγορση.
Ο Μανώλης ήταν ένας υπέροχος άνθρωπος, ένας ειλικρινής και πιστός φίλος, ένας εμπνευσμένος και εμψυχωτικός ηγέτης, ένας ταλαντούχος συγγραφέας, ένας άριστος οικογενειάρχης, πατέρας και παππούς. Ήταν ηγέτης. Ο Μανώλης ήταν θυμωμένος αλλά όχι απογοητευμένος από την αδιαλλαξία και έλλειψη ευαισθησίας του γερμανικού κράτους. Μέχρι το τέλος της ζωής του πάλευε και επέμενε να συναφθεί Συνθήκη Ειρήνης με την Γερμανία – αυτό θα ήταν το κλειδί για την αποπληρωμή των γερμανικών οφειλών προς την Ελλάδα!
Και η σχέση σας με τη φιλοσοφία πώς προέκυψε;
Έμαθα για την σοφία των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων στην διάρκεια της εξορίας μου από το δικτατορικό καθεστώς 1967-1974. Μελέτησα την ουσία της σύγκρουσης μεταξύ σοφιστών και Πλάτωνα αναφορικά με τη Δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τη νομική και ηθική άποψη του Αριστοτέλη, τον Σωκράτη ως πολίτη του κόσμου και την πνευματική συμβολή της Αρχαιότητας στην Εκπαίδευση, τις Τέχνες και τον Πολιτισμό. Αυτή η μελέτη θα μπορούσε να γίνει χρήσιμη στις σημερινές κυβερνήσεις. Μην με ρωτάτε πώς!
Δρ Συγγελάκη, Αριστομένη, τι θα ήθελες να πεις ως εισαγωγή για τον Μανώλη Γλέζο;
Ο Μανώλης Γλέζος είναι ένας διαχρονικός ηγέτης, παράδειγμα στον αγώνα για τη Μνήμη και τη Δικαίωση. Είχα το προνόμιο να τον γνωρίζω 18 χρόνια και θέλω να πω ότι ήταν ο αγαπημένος μας Πρόεδρος [του ΕΣΔΟΓΕ], παρών σε όλες τις τελετές μνήμης και τις εκδηλώσεις σε κάθε μαύρη επέτειο της εισόδου των Γερμανικών στρατευμάτων στην Αθήνα (στις 27 Απριλίου 1941). Δυστυχώς τον χάσαμε πρόσφατα και φέτος αυτή η επέτειος, στον φόντο της πανδημίας, ήταν η πρώτη χωρίς εκείνον. Ο Μανώλης Γλέζος ήταν η ενσάρκωση της Αντίστασης του ελληνικού λαού κατά της τυραννίας. Ήταν πάντα στην πρωτοπορία του αγώνα για την δικαίωση της ηρωικής Αντίστασης, για την αναγνώριση των θυσιών του ελληνικού λαού. Με την ευκαιρία θα ήθελα Τζεφ να σε συγχαρώ για την βράβευσή σου με το Διεθνές Βραβείο Ειρήνης (2) και να αναδείξω την αναφορά που έκανες στην ομιλία για τη βράβευσή σου: είπες ότι αναρωτιόμαστε ποιο σύστημα πρόκειται να καταρρεύσει και αναφέρθηκες στον κίνδυνο για την υγεία από μια καθολική πανδημία.
Φαίνεται ότι ενώ μιλούσες γι’ αυτό το θέμα όντας στην Ασία τον Νοέμβριο του 2019, ο κορωνοϊός θέριευε. Σε σύγκριση με τον υπόλοιπο κόσμο, το ελληνικό σύστημα υγείας τα έβγαλε πέρα χωρίς να καταρρεύσει!
Ευχαριστώ! Στο παγκόσμιο χάος που έφερε ο κορωνοϊός, η Ελλάδα αντέδρασε αποτελεσματικά αλλά χρειάζεται ακόμη προσοχή στη φάση της χαλάρωσης. Πρέπει πάντως να υπογραμμιστεί η παγκόσμια αποτυχία να επενδύσουμε σε συστήματα υγείας που θα εξυπηρετούν τις ανάγκες των πολιτών.
Θα ήθελα επίσης να αποτίσω φόρο τιμής στον Μανώλη Γλέζο λέγοντας τα εξής: ο Β’ ΠΠ ήταν το τραγικότερο επεισόδιο στην καταγεγραμμένη ιστορία της ανθρωπότητας. Στην εμβρυακή έρευνα που έκανα έχω υπογραμμίσει την ντροπή του πολιτισμένου κόσμου για τα στρατόπεδα θανάτου στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη, με τα εργαλεία της ναζιστικής πολιτικής για τις μαζικές δολοφονίες Εβραίων, Σλάβων και Ρομά, τις σφαγές και εκτελέσεις αμάχων στη Σερβία και την Ελλάδα από το Τρίτο Ράιχ. Ο Β’ ΠΠ ήταν μια ιστορία λαγνείας για την εξουσία, για τα κέρδη από τις πωλήσεις όπλων. Ο φόρος αίματος είναι: για κάθε χίλιους Πολωνούς 220 νεκροί, για κάθε 1000 Σοβιετικούς 116 νεκροί, αντίστοιχα, 15 ανά 1000 στη Γαλλία, 8 στη Βρετανία, 7 στο Βέλγιο και 3 στις ΗΠΑ. Δεν μπορώ να αγνοήσω ότι Βρετανοί στρατιώτες σκοτώθηκαν στον πόλεμο από σφαίρες που είχαν κατασκευαστεί στο Μάντσεστερ!
Αριστομένη, δώσε μας τις ολέθριες στατιστικές για την Ελλάδα
Όπως ανέφερες στην Κρήτη Τζεφ, (3) ο Χίτλερ δεν περίμενε ποτέ ότι οι γερμανικές δυνάμεις θα αντιμετώπιζαν τέτοια σθεναρή αντίσταση στην Κρήτη. Η ναζιστική Κατοχή ήταν μια περίοδος τρόμου και θανάτου. Οι ανθρώπινες απώλειες στην Ελλάδα ανέρχονται στο 14% του πληθυσμού, με 137 νεκρούς για κάθε 1.000 Έλληνες από τα εκτελεστικά αποσπάσματα, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Τρίτου Ράιχ, από την υπογεννητικότητα και τον μεθοδευμένο λιμό. Στην Αθήνα, τον χειμώνα του 1941-42, έχουμε 100.000 θανάτους. Η ελληνική οικονομία χτυπήθηκε πολύ σοβαρά. Έχει υπολογιστεί ότι αυτό το χτύπημα ήταν μεγαλύτερο από αυτό που δέχθηκε η Αμερική από την Μεγάλη Ύφεση.
Βασίλη και Αριστομένη, έχετε την ίδια αποστολή αλλά ανήκετε σε διαφορετικές γενιές. Πριν δυο χρόνια ήμουν καλεσμένος σας σε επέτειο μνήμης των θυμάτων από τις ωμότητες των Γερμανών κατακτητών στην Κρήτη. Διαπίστωσα ότι ο κόσμος έχει έντονα αισθήματα συγχώρεσης και αλληλεγγύης προς τον γερμανικό λαό αλλά δεν ξεχνά τις θηριωδίες των Ναζί. Δεν ξέρω πότε και με ποιόν τρόπο θα λήξει αυτή η ιστορία αλλά η εμπειρία που είχα μού λέει ότι ο συνεχής και αδιάκοπος αγώνας για δικαιοσύνη και αποζημίωση, όχι εκδίκηση, τελικά θα νικήσει. Είχα το προνόμιο να συμμετάσχω στο εξαιρετικό Συνέδριο που έγινε στο Μουσείο Ολοκαυτώματος στη Βιάννο, 70 χιλιόμετρα από την Κνωσό. Ήταν ένας συγκινητικός φόρος τιμής στα θύματα της απίστευτης ναζιστικής θηριωδίας στα χωριά της επαρχίας Βιάννου τον Σεπτέμβριο του 1943.
Εσύ Τζεφ, στο Συνέδριο της Βιάννου αναφέρθηκες στις επιπτώσεις της Κατοχής στην υγεία και εστίασες στην πείνα που επιβλήθηκε στην Αθήνα το 1941-42. Η Γερμανία έχει υπολογίσει τις απώλειες που είχε η Ελλάδα από την εισβολή μέχρι την αποχώρηση των Γερμανικών δυνάμεων. Υπογραμμίζουμε ότι ο αγώνας μας συνίσταται στη διεκδίκηση των έως σήμερα εκκρεμών και πλήρως τεκμηριωμένων οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα. Οι τεράστιες ανθρώπινες απώλειες, μεγαλύτερες από κάθε άλλη χώρα παγκοσμίως, οι οποίες συμπεριλαμβάνουν μέλη της οικογένειάς μου δεν ήταν οι μόνες επιπτώσεις από την Κατοχή.
Στην παρούσα φάση, η Ελλάδα όπως και ο υπόλοιπος κόσμος αντιμετωπίζει την καταστροφική πανδημία του κορωνοϊού. Ο Μανώλης Γλέζος έφυγε πρόσφατα. Τι σχόλια κάνετε;
Όσον αφορά στο ζήτημα του κορωνοϊού, η σχετική επιτυχία της Ελλάδας έγκειται στην επαγρύπνησή της, έχοντας παρατηρήσει την επιδεινούμενη κατάσταση της γειτονικής μας Ιταλίας, καθώς το επίκεντρο της πανδημίας περνούσε από την Ασία στην Ευρώπη. Τα προσωρινά μέτρα έκτακτης ανάγκης που επιβλήθηκαν από τις αρχές ήταν αναλογικά για την προστασία του πληθυσμού ενώ η ομάδα εμπειρογνωμόνων που συστάθηκε στο Υπουργείο Υγείας και η αφοσίωση του υγειονομικού προσωπικού στη χώρα, μας έκαναν περήφανους. Να μην ξεχνάμε και το γεγονός ότι οι Έλληνες σεβαστήκαμε τους περιορισμούς που επιβλήθηκαν από το lockdown.
Αγαπητοί μου συνομιλητές, θέλω να πω ότι η πανδημία COVID-19 θα έπρεπε να είναι ενωτικός παράγοντας, όπως έχει γίνει με άλλες καταστροφές, όπως π.χ. ο Β’ ΠΠ. Και όμως δεν είναι έτσι! Αντιθέτως, προκύπτει μια ακόμη πιο διχασμένη ανθρωπότητα καθώς η αυξανόμενη ανισότητα, υπονομεύει την παγκόσμια σταθερότητα και η εξασθένιση της Αμερικής και της Κίνας μπορεί να προκαλέσει την επιστροφή στον εθνικισμό και τον φασισμό. Η 8η Μαΐου του 2020 είναι επίσης η 40ή επέτειος από την εξάλειψη της ασθένειας της ευλογιάς, μιας ασθένειας που έχει στοιχίσει τη ζωή σε εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους. Σε αντίθεση με τον COVID, η νίκη της ανθρωπότητας στον αγώνα κατά της ευλογιάς μας υπενθυμίζει τι μπορούν να καταφέρουν τα έθνη όταν ενώνονται για να αντιμετωπίσουν μια κοινή απειλή για την υγεία (λόγια του Δρ. Tedros Adhanom Ghebreyesus, Γενικού Διευθυντή του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας).
Αριστομένη τι λες;
Τώρα η κυβέρνηση πρέπει να υποστηρίξει αυτούς που επλήγησαν από την πανδημία COVID-19. Από την μαύρη μέρα της εισόδου των εισβολέων στην Αθήνα (27 Απριλίου 1941), εκδηλώθηκε το πνεύμα της «Αδούλωτης Ελλάδας», της απόρριψης της σκλαβιάς και της υποταγής. Όπως ο εκφωνητής του ραδιοφώνου Κώστας Σταυρόπουλος το εξέφρασε στην ιστορική τελευταία εκπομπή στις 27 Απριλίου 1941: «(..) Αδέλφια, κρατήστε καλά μέσα στην ψυχή σας το πνεύμα του μετώπου. Ο εισβολεύς εισέρχεται με όλας τας προφυλάξεις εις την έρημον πόλιν με τα κατάκλειστα σπίτια. Έλληνες! Ψηλά τις καρδιές! (…) Ο πόλεμός μας συνεχίζεται και θα συνεχιστεί μέχρι της τελικής νίκης. Ζήτω το Έθνος των Ελλήνων!».
Η Αδούλωτη Ελλάδα εκφράστηκε από τον Γιάννη Ρίτσο με το στίχο: «Ετούτος δω ο λαός δε γονατίζει παρά μονάχα μπροστά στους νεκρούς του».
Τι ακολούθησε;
Ακολούθησε η θυσία του μαθητή Μάθιου Πόταγα, ο οποίος, έξω από τη Βυτίνα στην Πελοπόννησο, προσπάθησε να κλείσει το δρόμο στην προέλαση των γερμανικών στρατευμάτων και δολοφονήθηκε βάναυσα. Ακολούθησε η Μάχη της Κρήτης με την σθεναρή αντίσταση του λαού κατά του εισβολέα. Αυτή ήταν και η πιο σημαντική καινοτομία του Β’ ΠΠ: η παλλαϊκή Αντίσταση. Στη συνέχεια, η αφαίρεση της Σβάστικας από την Ακρόπολη από τον Λάκη Σάντα και τον Μανώλη Γλέζο, όπως και πολλές άλλες αντιστασιακές ενέργειες, θεωρήθηκαν από τον Χίτλερ σαν προσωπικές προσβολές. Η δόξα του Λαού μας είναι το έπος της Εθνικής Αντίστασης με την καθολικότητα στο χρόνο, τον χώρο, τη συμμετοχή και τη μορφή του αγώνα όπως έχει γράψει ο Μανώλης Γλέζος στο υπέροχο βιβλίο του για την Εθνική Αντίσταση στην Ελλάδα.
Αριστομένη αναφέρεσαι στον Μανώλη Γλέζο σαν τον αγαπημένο πρόεδρο, νομίζω όμως ότι παραιτήθηκε πριν λίγα χρόνια; Βασίλη;
Ο Μανώλης παραιτήθηκε πριν τέσσερα χρόνια από πρόεδρος του ΕΣΔΟΓΕ ανοίγοντας το δρόμο σε νεότερους. Πάντα επεδίωκε μια διαρκώς καλύτερη σύνθεση γενεών: από τη γενιά της Αντίστασης σε νεότερες γενιές, ώστε η αποστολή μας να έχει πάντα ορμή. Ήθελε πιο πολλούς νέους να μπουν στη διαδικασία και να αναλάβουν δράση. Μπορούμε να πούμε ότι το κίνημά μας έχει στους κόλπους του ανθρώπους με διαφορετική ιδεολογία και επαγγελματική αφετηρία, γυναίκες και φοιτητές, συνδέοντας έτσι τις γενιές.
Η χειρονομία του απέδωσε καρπούς; Και ποια είναι η τωρινή αποστολή σας;
Η αποστολή μας δεν ξεκίνησε σήμερα αλλά 75 χρόνια πριν, παραμένει δε αναλλοίωτη. Η Έκθεση για την Κατοχή στην Ελλάδα ήταν περισσότερο από δραματική: εκατοντάδες χιλιάδες πέθαναν από πείνα, αρρώστιες, εκτελέσεις, εκτοπισμούς, καταναγκαστικά έργα, βασανιστήρια, ενώ η Ελληνική Εβραϊκή Κοινότητα σχεδόν αφανίστηκε. Η χώρα μας είναι η μόνη ευρωπαϊκή χώρα που είχε μείωση πληθυσμού στη διάρκεια του Β’ Π Π. 1.770 χωριά και περισσότερα από 400.000 σπίτια (25% του συνόλου) κάηκαν ολοσχερώς. Οι παραγωγικές και κοινωνικές υποδομές της χώρας μας καταστράφηκαν εντελώς, οι πόροι της λεηλατήθηκαν μεθοδικά. Επιπλέον, αρχαιολογικοί και πολιτιστικοί θησαυροί ανυπολόγιστης αξίας, εκλάπησαν και στάλθηκαν στο Τρίτο Ράιχ. Μνημεία μοναδικής αξίας υπέστησαν σοβαρές ζημιές. Η χώρα μας υπέστη μια φοβερή τραγωδία ταυτόχρονα με μια πρωτοφανή οικονομική καταστροφή η οποία υπονόμευσε σκληρά και για δεκαετίες κάθε πιθανότητα ανάπτυξης.
Φέτος είναι η 79η μαύρη επέτειος, η πρώτη χωρίς τον Πρόεδρό σας.
Ο Μανώλης ήταν η ενσάρκωση του πνεύματος αντίστασης του Λαού μας, η αγωνιστική μνήμη του ελληνικού έθνους και υποστηρικτής των αγώνων για ελευθερία όλων των λαών. Δεν είναι μαζί μας αλλά το πνεύμα του είναι ζωντανό και είναι δίπλα μας. Ο Μανώλης πάντα αναφέρονταν στους συντρόφους του στην Αντίσταση και είχε ορκιστεί να συνεχίσει τον αγώνα στο όνομα όλων όσων εκτελέστηκαν, βασανίστηκαν, δολοφονήθηκαν από τους Ναζί. Να συνεχίσει τον αγώνα τους και την πάλη για την δικαίωση της μεγαλειώδους Αντίστασης και της ανείπωτης θυσίας του λαού μας. Τον τιμούμε σήμερα, τιμούμε τη μνήμη του και τους αγώνες της Εθνικής Αντίστασης. Στο όνομά του αναλαμβάνουμε την ιερή δέσμευση να συνεχίσουμε τον αγώνα έως την τελική δικαίωση και αποκατάσταση, έως ότου τα εγκλήματα που υπέστη ο Ελληνικός λαός στη διάρκεια της βαρβαρικής Ναζιστικής κατοχής αναγνωριστούν και αποζημιωθούν.
Όμως;
Εβδομήντα πέντε χρόνια από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και τριάντα χρόνια από την ενοποίηση της Γερμανίας, η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας (ΟΔΓ) εξακολουθεί να αρνείται να αναλάβει εμπράκτως την ευθύνη για τα αποτρόπαια εγκλήματα της ναζιστικής Γερμανίας και εξακολουθεί σκανδαλωδώς να παραβαίνει τις υποχρεώσεις της απέναντι στην Ιστορία και το Διεθνές Δίκαιο. Έχει εκμεταλλευτεί το γεγονός ότι οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν έχουν απαιτήσει όσο σθεναρά, μεθοδικά κι αποφασιστικά θα έπρεπε τις τεκμηριωμένες οφειλές της ΟΔΓ προς την Ελλάδα. Καλούμε τη γερμανική κυβέρνηση να δείξει την μεταμέλειά της για τα εγκλήματα που διέπραξε το Τρίτο Ράιχ στην Ελλάδα, και να συμμετάσχει σε διαπραγματεύσεις με την ελληνική κυβέρνηση ώστε να λυθεί το συνολικό ζήτημα των γερμανικών οφειλών προς την Ελλάδα (επιστροφή όλων των πολιτιστικών θησαυρών και του αναγκαστικού δανείου, πληρωμή επανορθώσεων για την καταστροφή και λεηλασία της χώρας και αποζημιώσεων στις οικογένειες των θυμάτων). Καλούμε τη γερμανική κυβέρνηση να μην ξεχνά ότι ο ελληνικός λαός υπέφερε αβάσταχτες δοκιμασίες. Με την Αντίσταση και τη θυσία του ο ελληνικός λαός συνέβαλε τα μέγιστα στον αγώνα για την ανατροπή του ναζισμού και φασισμού και την απελευθέρωση της ίδιας της Γερμανίας από τον χιτλερικό ζυγό. Επίσης, την καλούμε να υπογράψει Συνθήκη Ειρήνης με την Ελλάδα.
Τι γίνεται με τις ελληνικές αρχές;
Καλούμε την ελληνική κυβέρνηση να θέσει πάλι το ζήτημα στη γερμανική κυβέρνηση, όπως και στους διεθνείς οργανισμούς και υπερεθνικούς θεσμούς στους οποίους συμμετέχει η Ελλάδα, και να προχωρήσει κάθε απαραίτητη πολιτική, νομική και δικαστική διαδικασία για την αποτελεσματική διεκδίκηση των γερμανικών οφειλών προς την Ελλάδα. Είμαστε απογοητευμένοι και δυσαρεστημένοι από την συμπεριφορά όλων των διαδοχικών ελληνικών κυβερνήσεων σε αυτό το θέμα από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου πολέμου μέχρι σήμερα.
Και τέλος;
Καλούμε την Διεθνή Κοινότητα και κυρίως τους Συμμάχους μας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο να υποστηρίξουν τον αγώνα μας. Επανεπιβεβαιώνουμε την πρόθεσή μας να κλιμακώνουμε συνεχώς τον αγώνα μέχρι την τελική νίκη για τις αξιώσεις της Ελλάδας έναντι της Γερμανίας, ένας αγώνας που αποτελεί επίσης μια γέφυρα πραγματικής φιλίας προς το γερμανικό λαό, μία κοινή πάλη, αντιφασιστική και δημοκρατική, των δυο λαών και όλων των λαών.
Κλείνοντας Αριστομένη;
Μεταξύ της 14ης και της 16ης Σεπτεμβρίου 1943, περισσότεροι από 400 πολίτες δολοφονήθηκαν με αδίστακτο και βάναυσο τρόπο, στον Αμιρά και τα γύρω χωριά. Ήταν το αποτέλεσμα μιας σοκαριστικής διαταγής: «Καταστρέψτε την επαρχία Βιάννου, εκτελέστε άμεσα, χωρίς διαδικασίες, όλους τους άντρες άνω των 16 ετών και όσους έχουν συλληφθεί στην ύπαιθρο, αδιακρίτως φύλου και ηλικίας». Ο παππούς μου ο Αριστομένης και άλλα μέλη της οικογένειάς μου δολοφονήθηκαν από τα γερμανικά στρατεύματα σ’ ένα φριχτό έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Δεν θα σταματήσουμε τον αγώνα παρά μόνο όταν επικρατήσει Δικαιοσύνη.
Κλείνοντας Βασίλη;
Η Ελλάδα υπέφερε σκληρά στη διάρκεια της Κατοχής. «Όλη η Ελλάδα είναι ένα Ολοκαύτωμα» συνήθιζε να λέει ο Μανώλης Γλέζος. Δεν αποδόθηκε Δικαιοσύνη, οι ένοχοι για τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας δεν τιμωρήθηκαν ποτέ, και τα θύματα, ο ελληνικός λαός, ακόμα δεν έχει αποζημιωθεί. Για να κλείσει η Μαύρη Βίβλος της Κατοχής, μια για πάντα, ένας τρόπος υπάρχει: Δικαιοσύνη και Αποζημίωση!
Για να ολοκληρώσουμε το σύντομο βιογραφικό σου Βασίλη, θέλω λίγα λόγια ακόμα.
Μετά τον Εμφύλιο πόλεμο φυλακίστηκα και εξορίστηκα…
Σε βασάνισαν;
Ναι, με βασάνισαν πολύ σκληρά στη Μακρόνησο, ένα μικρό νησί εξορίας και απομόνωσης. Υπηρέτησα τη στρατιωτική θητεία μου στο κολαστήριο της Μακρονήσου (1952-1953) όπου με βασάνισαν σκληρά, με αποτέλεσμα να μεταφερθώ σε στρατιωτικό νοσοκομείο. Δεν είχα όμως μόνο εγώ αυτή την τύχη! Το 1960, ενώ ήμουν βουλευτής, αστυνομικοί με χτύπησαν δυνατά στο κεφάλι στην πλατεία Συντάγματος, ενώ υποστηρίζαμε τις γυναίκες που διαδήλωναν για την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων, και νοσηλεύτηκα για 15 μέρες στο Δημοτικό Νοσοκομείο της Αθήνας. Στα 29 μου χρόνια, εκλέχτηκα βουλευτής με την ΕΔΑ και επανεκλέχτηκα τέσσερεις φορές με το ΠΑΣΟΚ. Σήμερα είμαι ένας από τις τρεις συμπροέδρους του Εθνικού Συμβουλίου και αντιπροσωπεύω μια από τις τρεις οργανώσεις των Αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης, που συμμετέχουν στο Εθνικό Συμβούλιο υπηρετώντας την αποστολή που εμπνεύστηκε ο Μανώλης Γλέζος.
Πρόσφατα Βασίλη έγραψες ένα καθοριστικό άρθρο για τον Γλέζο, όπως τον γνώρισες;
Ναι, και νομίζω ότι μπορείς να το παραθέσεις. Έκλεισα το άρθρο με τη φράση «θα συνεχίσουμε αταλάντευτα στο δρόμο που χάραξε (ο Μανώλης Γλέζος) στο όνομα της Αντίστασης και της θυσίας του λαού μας»! Κάτι ακόμα Τζεφ, ενώ ο Τσώρτσιλ ήταν ένας από τους τρεις ηγέτες των Συμμάχων με τον Ρούσβελτ και τον Στάλιν, και συνέβαλε τα μέγιστα στην νίκη εναντίον του φασισμού, στην Ελλάδα [λόγω των Δεκεμβριανών] δεν έχουμε τόσο θετική άποψη γι’ αυτόν, και πιθανόν να ισχύει το ίδιο για όσους ζούσαν στις Βρετανικές αποικίες.
Στην Αγγλία των παιδικών μου χρόνων, ο Τσώρτσιλ είχε αμφίσημη εικόνα. Όσο για τον πόλεμο έχω δυο απορίες: πώς γίνεται ένας καλλιεργημένος άνθρωπος που συγκινείται από τον Μπετόβεν, να φέρεται σαν κτήνος και να εκτελεί ένα πεινασμένο παιδί γιατί έκλεψε ένα κομμάτι ψωμί; Κι αυτό έγινε στην Κατοχή. Πώς γίνεται να ενεργοποιήσουμε τα αλτρουιστικά τμήματα του ανθρώπινου εγκεφάλου για να τον οδηγήσουμε σε νέα ύψη πολιτισμού και ανθρωπισμού και ταυτόχρονα να καλλιεργήσουμε την καταστολή αυτών των λειτουργιών που καταλήγουν σε κτηνώδη συμπεριφορά και κοινωνική άνοια; Είναι απαραίτητο τώρα πιο πολύ από ποτέ, ενώ ο COVID-19 διαλύει την ανθρωπότητα.
Καθώς ο κόσμος κινείται προς ένα νέο ράλι εξοπλισμών, είναι απαραίτητο να εργαστούμε για τον έλεγχο των όπλων και την καταπολέμηση των απειλών της ζωής, μια προσπάθεια που δεν απευθύνεται μόνο προς τις δυο πυρηνικές υπερδυνάμεις αλλά προς το σύνολο της ανθρωπότητας. Η ειρήνη στον καιρό μας (η οποία το 1939 προσωρινά είχε την έννοια του κατευνασμού [appeasement]), πρέπει να γίνει πραγματικότητα το 2020 εάν θέλουμε να μη θυσιάσουμε τα παιδιά μας και τα παιδιά των παιδιών μας. Πριν 75 χρόνια, μήνα Μάιο όπως τώρα, ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος έληξε με τη νίκη επί του εχθρού στις 8/9 Μαΐου του 1945 με την άνευ όρων παράδοση των Γερμανών στους Συμμάχους, μια εβδομάδα μετά την αυτοκτονία του Χίτλερ.
Πριν 79 χρόνια οι γερμανικές δυνάμεις μπήκαν στην Ελλάδα και τη νύχτα της 30ης Μαΐου 1941 δύο νέοι πατριώτες, ο Λάκης Σάντας και ο Μανώλης Γλέζος κατέβασαν την ναζιστική πολεμική σημαία από την Ακρόπολη. Ο Τσώρτσιλ αναφέρθηκε ειδικά σ’ αυτή την ηρωική πράξη λέγοντας ότι καταδείκνυε πώς η Γερμανία δεν είναι ανίκητη. Θυμάμαι ακόμα τα λόγια του: θα πολεμήσουμε στις ακτές, θα πολεμήσουμε στις αποβάθρες και τα αεροδρόμια, θα πολεμήσουμε στα χωράφια και τους δρόμους, θα πολεμήσουμε στους λόφους – δεν θα παραδοθούμε ποτέ.
Βασίλη Μπρακατσούλα ελπίζω ο Άδης να σε ξεχάσει (όπως κι εμένα) ώστε να συνεχίσεις να αγωνίζεσαι. Αριστομένη Συγγελάκη, σου εύχομαι η θεά Υγεία να σε υποστηρίζει ενώ θα συνεχίζεις τον αγώνα. Ποτέ να μην τα παρατήσετε! Ποτέ μην απελπίζεστε! Σας ευχαριστώ και τους δυο για τις σκέψεις σας, στις οποίες διαπιστώνω ότι το πάθος σας μπορεί να φέρει τη νίκη και εύχομαι με το καλό μια μέρα να ανταμειφθεί.
Όλη η Ελλάδα ένα Ολοκαύτωμα!
Κατάλογος των επισήμως αναγνωρισμένων μαρτυρικών πόλων και χωριών της Ελλάδας (αξίζει να σημειωθεί ότι προστίθενται συνεχώς νέοι μαρτυρικοί τόποι, που πληρούν τις αυστηρές προϋποθέσεις, κατόπιν αξιολόγησης της αίτησής τους από την ειδική επιτροπή του Υπουργείου Εσωτερικών):
Στην Ήπειρο και τα Επτάνησα: Κομμένο, Μουσιωτίτσα, Λυγκιάδες, Ασπράγγελοι, Βοβούσα, Γρεβενίτι, Δόλιανη, Ελάτη, Ελατοχώρι, Ηλιοχώρι, Καβαλάρι, Καλουτάς, Λεπτοκαρυά, Μακρίνο, Μανασσής, Μεσοβούνι, Τρίστενο, Φλαμπουράρι, Καταρράκτης, Κεφαλόβρυσο, Αηδονοχώρι, Παραμυθιά, Κρυοπηγή, Ροδάκινο Άρτας, Αργίνια Κεφαλλονιάς. Στη Μακεδονία και τη Θράκη: Πύργοι, Μεσόβουνο, Ερμακιά, Καταφύγιο, Σέρβια, Δροσοπηγή, Λέχοβο, Κλεισούρα, Κοσταράζι, Λάγκα, Νίκη, Μελάνθιο, Χορτιάτης, Κλειστό, Κυδωνιά, Αμπελόφυτο, Θεσσαλονίκη, Γέρμας, Ελατοχώρι, Ελευθεροχώρι, Τρία Έλατα, Κοσμάτι, Κερδύλλια, Κορμίστα, Δοξάτο, Προσοτσάνη, Χωριστή, Σιδηρόνερο, Κύργια, Δράμα, Άνω Καρυόφυτο Ξάνθης. Στην Πελοπόννησο: Καλάβρυτα, Κερπινή, Πτέρη, Ρογοί, Ερυμάνθεια, Αετός, Άγιοι Ανάργυροι, Βλαχέρνα, Κοσμάς, Γεράκι, Λίμνες. Στην Κεντρική Ελλάδα: Δίστομο, Υπάτη, Δράκεια, Κερασιά, Νέα Αγχίαλος, Ριζόμυλος, Κουτσούφλιανη, Σαραντάπορο, Καρπενήσι, Δομένικο και Τσαρίτσανη, Αγία Ευθυμία, Άγιος Θωμάς, Βουνιχώρα, Επτάλοφος, Καλάμι, Καλοσκοπή, Λιδωρίκι, Λιλαία, Μαυρολιθάρι, Προσήλιο, Μενδενίτσα, Τυμφρηστός. Στην Κρήτη: Άγιος Βασίλειος Βιάννου, Αμιράς, Άνω Βιάννος, Βαχός, Γδόχια, Καλάμι, Κάτω Βιάννος, Κάτω Σύμη, Κεφαλοβρύσι, Κρεββατάς, Μουρνιές, Μύρτος, Πεύκος, Ρίζα, Συκολόγος, Χόνδρος, Έμπαρος, Δαμάστα, Σάρχος, Βορίζια, Μαγαρικάρι, Καμάρες, Τυμπάκι, Άνω Μέρος, Βρύσες, Γερακάρι, Κρύα Βρύση, Κοξαρέ, Καλή Συκιά, Ροδάκινο, Ανώγεια, Λοχριά, Σαχτούρια, Κάνδανος, Κοντομαρί, Σκινές, Κακόπετρος, Κουστογέρακο, Καλλικράτης, Μαλάθυρος, Σούγια, Μονή Χανίων. Στην Αττική: Νίκαια (ΣτΜ: το Αιγάλεω, η Καλογρέζα, το Περιστέρι, ο Νέος Κόσμος, ο Βύρωνας κ.α. είναι τόποι όπου έγιναν μπλόκα και μαζικές εκτελέσεις αμάχων αλλά δεν έχουν συμπεριληφθεί ακόμη στον κατάλογο των μαρτυρικών πόλεων και χωριών όπως και η Αθήνα, άλλωστε, που έχει ρεκόρ θανάτων στην Κατοχή).
Στρατόπεδα συγκέντρωσης και βασανισμού (όπως το Νταχάου) στην Ελλάδα ήταν στο Χαϊδάρι, τη Λάρισα και τη Θεσσαλονίκη.
Η Καισαριανή και η Αγιά (στην Κρήτη) ήταν οι τόποι όπου εκτελέστηκαν χιλιάδες πατριώτες.
Το ΕΣΔΟΓΕ
Το Εθνικό Συμβούλιο για τη Διεκδίκηση των Οφειλών της Γερμανίας ιδρύθηκε το 1996 από τον Μανώλη Γλέζο και άλλους 364, Αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, Αγωνιστές κατά της δικτατορίας, Καθηγητές και Πρυτάνεις Πανεπιστημίων, Δημάρχους κλπ. Ο Γλέζος εξελέγη ομόφωνα Πρόεδρος και επανεκλέγονταν συνεχώς έως το 2016 οπότε και, μετά το 10ο συνέδριο (τον Δεκέμβρη του 2016), παραιτήθηκε από Πρόεδρος (συνεχίζοντας όμως να συμμετέχει ενεργά στον αγώνα έως το τέλος της ζωής του).
Μερικοί από τους συμμετέχοντες στο Εθνικό Συμβούλιο είναι οι: Χρήστος Τσιντζιλώνης και Δημήτρης Παλαιολογόπουλος (Αντιστασιακοί), Γιώργος Κατημερτζής (πρώην δήμαρχος Καισαριανής), Δημήτρης Αλευρομάγειρος (στρατηγός ε.α. – υπερασπιστής της Λευκωσίας κατά τη διάρκεια της εισβολής του Αττίλα), Αλεξάνδρα και Γεωργία Σάντα (κόρες του Λάκη Σάντα), Μάριος Σούσσης (Πρόεδρος του Συλλόγου Απογόνων Θυμάτων Ολοκαυτώματος), Ιγνάτιος Αξιώτης, Γιάννης Μαύρος, Δημήτρης Παπαχρήστος (αγωνιστής της εξέγερσης του Πολυτεχνείου το 1973), Γιάννης Σταθάς (Δήμαρχος Διστόμου), Χαρίλαος Ερμείδης (Πρόεδρος της Ένωσης Θυμάτων Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος), Θανάσης Παπαδόπουλος (Δήμαρχος Καλαβρύτων και Πρόεδρος του Δικτύου Μαρτυρικών Δήμων), Αριστομένης Α. Συγγελάκης (Πρόεδρος της Ένωσης Θυμάτων Ολοκαυτώματος Δ. Βιάννου). Συμμετέχουν επίσης εκπρόσωποι Αντιστασιακών Οργανώσεων, Ενώσεων Θυμάτων και Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών από όλη την Ελλάδα.
Ο Μανώλης Γλέζος απεβίωσε στις 30 Μαρτίου 2020 σε ηλικία 98 ετών. Ο Ντε Γκωλ τον είχε αποκαλέσει τον πρώτο Παρτιζάνο της Ευρώπης.
Σημειώσεις:
Σημείωση της μεταφράστριας: “There will always be an England and England shall be free” – Είναι ένα από τα πιο γνωστά και εμψυχωτικά τραγούδια του πολέμου που τραγούδησε η Vera Lynn.
ΣτΜ: Είναι τα αντίστοιχα βραβεία Νόμπελ της Ασίας.
ΣτΜ: Πρόκειται για την ομιλία του Καθηγητή Jeffrey Levett στο 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο για τα Ολοκαυτώματα και τις Γερμανικές Αποζημιώσεις, που πραγματοποιήθηκε στη Βιάννο το Σεπτέμβριο του 2018.
Πηγές:
Βασίλης Μπρακατσούλας, «Ο Μανώλης Γλέζος όπως τον γνώρισα», Εφημερίδα Τα Νέα, 22.4.2020 (https://esdoge.gr/o-manolis-glezos-opos-ton-gnorisa/).
Αριστομένης Συγγελάκης, «Mανώλης Γλέζος: η αντάρτικη, πατριωτική, οικουμενική συνείδηση», ιστοσελίδα tvxs.gr, 1.4.2020 . (https://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/manolis-glezos-i-antartiki-patriotiki-oikoymeniki-syneidisi).
Jeffrey Levett, Societal Dementia, Now and Then: Watched communities, side stepped expertise?, Wall Street International, 17 September 2019. (https://wsimag.com/economy-and-politics/57533-societal-dementia-now-and-then)
Τι έκαναν οι Γερμανοί εις βάρος της Ελλάδας (What Germany did to Greece), περιοδικό Life*, 27.11.1944.
Κωνσταντίνος Δοξιάδης, Αι θυσίαι της Ελλάδος στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. (https://www.dianeosis.org/wp-content/uploads/2016/05/Doxiadis_1946.pdf)
Δημοτικό Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος (https://www.dmko.gr/).
«Διαβάτη στάσου προσοχή,/ δω χάμω κείτονται νεκροί,/ που δεν επρόδωσαν ποτές,/ ποτέ δεν είπαν ψέματα,/ τύραννο δεν προσκύνησαν./ Διαβάτη στάσου προσοχή,/ και με άξιον νου μελέτα τους,/ τι αν χαίρεσαι το ωραίο φως/ κι αν όλο θάρρος περπατάς/ κι αν σ΄ αγαπούν κι αν αγαπάς/ κι ό,τι καλό έχεις στη ζωή στο χάρισαν τούτοι οι νεκροί!» Απόσπασμα από ποίημα του Βασίλη Ρώτα (στην είσοδο του Πανδημοτικού Ηρώου Βιάννου).
- Βασίλης Μπρακατσούλας, «Ο Μανώλης Γλέζος όπως τον γνώρισα», Εφημερίδα Τα Νέα, 22.4.2020
- Αριστομένης Συγγελάκης, «Mανώλης Γλέζος: η αντάρτικη, πατριωτική, οικουμενική συνείδηση», ιστοσελίδα tvxs.gr, 1.4.2020 .
- Jeffrey Levett, Societal Dementia, Now and Then: Watched communities, side stepped expertise?, Wall Street International, 17 September 2019.
- Τι έκαναν οι Γερμανοί εις βάρος της Ελλάδας (What Germany did to Greece), περιοδικό Life*, 27.11.1944.
- Κωνσταντίνος Δοξιάδης, Αι θυσίαι της Ελλάδος στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
- Δημοτικό Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος
- «Διαβάτη στάσου προσοχή,/ δω χάμω κείτονται νεκροί,/ που δεν επρόδωσαν ποτές,/ ποτέ δεν είπαν ψέματα,/ τύραννο δεν προσκύνησαν./ Διαβάτη στάσου προσοχή,/ και με άξιον νου μελέτα τους,/ τι αν χαίρεσαι το ωραίο φως/ κι αν όλο θάρρος περπατάς/ κι αν σ΄ αγαπούν κι αν αγαπάς/ κι ό,τι καλό έχεις στη ζωή στο χάρισαν τούτοι οι νεκροί!» Απόσπασμα από ποίημα του Βασίλη Ρώτα (στην είσοδο του Πανδημοτικού Ηρώου Βιάννου).
*Jeffrey Levett: Ο Καθηγητής Jeffrey Levett έλαβε το Διεθνές Βραβείο Ειρήνης Gusi (Gusi Peace Prize International) το 2019, ένα από τα επιφανέστερα βραβεία στην Ασία. Θεωρείται το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης της Ανατολής και με αυτό έλαβε το κλειδί της πόλεως της Μανίλα (πρωτεύουσας των Φιλιππινών). Το βραβείο δεν είναι χρηματικό και δίδεται με την προσδοκία και ευχή ο αποδέκτης να συνεχίσει τον αγώνα για την ειρήνη. Ο Jeffrey Levett έλαβε το βραβείο για τις υπηρεσίες του για την Παγκόσμια Δημόσια Υγεία, τη διάδοση της Ελληνικής σκέψης και των αρχών της κλασσικής φιλοσοφίας.
Απο το tvxs.gr
Join the Conversation