Με πήρε φίλος τηλέφωνο και με μάλωσε…. Γιατί φιλενάδα γράφεις μόνο τα καλά τα νοσταλγικά και τίποτε από κείνα που ήταν δύσκολα και απωθητικά.
– Δεν σε καταλαβαίνω φίλε, εγώ γράφω ότι θυμάμαι.
– Και τι θυμάσαι; Δεν θυμάσαι τους τρόπους υγιεινής;
-Το μπάνιο και την κουζίνα και κατόπιν τα ή το δωμάτιο ύπνου.
-Ωραία, τι είχαν τα σπίτια των Ελλήνων για μπάνιο;
-Εντάξει θέλεις να κάνω ένα σκατοχρονογράφημα.
-Θέλω να κάνεις μια αληθινή παρουσίαση της ζωής στα χωριά μας.
-Πως το λένε στα χωριά μας το μπάνιο;, Αναγκαίο.
Όχι μόνο, αναγκαίο, αποχωρητήριο, Χαλέ… Λοιπόν αποχωρητήριο, και προ παντός αναγκαίο.
Πως ήταν τα αποχωρητήρια των Ελλήνων; Όχι των Τουρκοτσάμηδων ή Αλβανοτσάμηδων. Αυτοί είναν και τα μπάνια τους και τα χαμάμια τους και τους ραγιάδες που έκαναν τις δουλειές και που πάνω τους είχαν δικαίωμα ζωής και θανάτου.
Ο φίλος, δάσκαλος, με έβαλε σε σκέψη. Θυμήθηκα το δικό μας χαλέ και μπάνιο. Τι μπάνιο δηλαδή η μπανιέρα έγινε με τούβλα χτιστό και σοβατίσθηκε με κορασάν το έκανε η μάνα μου που γνώριζε την τεχνική. Πάνω είχε κρεμασμένες δυο βρύσες με νερό. Είχε και ένα ντενεκέ που τον έκανε βρύση ο κύριος Κοσκινάς αν δεν κάνω λάθος.
Ήταν λοιπόν το αποχωρητήριο ή αναγκαίο, ή χαλές ένα χτιστό ή τις περισσότερες φορές ένα κουτί από πισόχαρτο, σκεπασμένο με τσίγκο, είχε πάτωμα και μια τρύπα, δίπλα ένα βαρελάκι με νερό και ένα χαλκό. Είχε επίσης ένα σκουπάκι από αυτά που έκαναν μόνες τους οι γυναίκες για το τζάκι τον φούρνο και το αναγκαίο.
Έκαναν πολλά τέτοια σκουπάκια, το δε χόρτο που τα έκαναν το λέγανε σκούπα. Μερικοί έκαναν και σκουπάκια διακοσμητικά.
Έξω από το αναγκαίο κρεμασμένη ήταν μια βρύση με νερό και μια μικρή πλάκα σπιτικό σαπούνι. Πετσέτα βάζαμε για τους ξένους, εμείς μέχρι να πάμε σπίτι στέγνωναν τα χέρια μας. Και δεν βάζαμε πετσέτα γιατί έβρεχε πολύ και γένουνταν λούτσα.
Εκτός αν μερικοί είχαν ένα υπόστεγο και κρέμαγαν εκεί και την πετσέτα. Εμείς όταν ήταν να πλυθούμε την πέρναμε μαζύ μας και όταν σκουπιζόμασταν τη κρεμάγαμε έξω στην καρυδιά να στεγνώσει. Το Χειμώνα δίπλα στο τζάκι.
Λοιπόν κάθε πέντε ή έξι χρόνια άλλαζαν τη θέση. Στον παλιό χαλέ έριχναν χώμα τον σκέπαζαν και ύστερα από δυο τρία χρόνια έβαζαν ένα δένδρο που τις πιο πολλές φορές ήταν καρυδιά. Ο φίλος μου, μου είπε, αν τολμάς γράψε εμείς όταν παίζαμε που πηγαίναμε;
Θα του κάνω το χατήρι όπου βρησκόμασταν πίσω από ΄ενα δένδρο ή έναν τοίχο αφού πέρναμε ένα φύλλο από κλίμα από μουριά, από κουτσουπιά τέλος πάντων από ένα πλατύφυλλο δένδρο.
Και αν δεν βρήσκαμε, με μια στρογγυλή πετρούλα. Μη ρωτάτε αν βρωμίζαμε το χώρο, όχι, αυτό ήθελε να σας πω ο φίλος μου, που είναι δάσκαλος και γράφει. Όχι δεν βρώμιζε ο χώρος γιατί δίπλα μας περίμεναν τα σκυλιά ή οι κότες.
Ελπίζω φίλε να σου φτάνουν και μη με ρωτήσεις και για άλλα πιο δύσκολα. Έχεις δίκιο και πως νομίζεις πως εγώ στη μνήμη μου, έχω αυτά που δεν τους έδινα και σημασία και τώρα που εσύ με κέντρισες να θυμηθώ, θα σου πω πως πολλά έχουν ευτυχώς αλλάξει, δεν ξεχνώ πως τα περισσότερα παιδιά είχαν ένα μεγάλιο σκουλήκι που το λέγανε λεβίθες.
Αυτά νομίζω πως θα τα γράψει κάποιος όπως ο πατέρας μου που έκανε έρευνα και λαογραφία τόπο, τόπο και γειτονιά, γειτονιά.
Ναι η Παραμυθιά είχε ένα σπουδαίο αποχετευτικό που όμως οι Έλληνες δεν είχαν πρόσβαση. Εμείς ήμασταν στην Παραμυθιά τέτάρτη γενιά. Όμως είχαμε δυο αναγκαία ένα χτιστό για τους ξένους ασβεστωμένο, και ένα κινούμενο από πισόχαρτο που το πηγαίναμε σε διάφορα σημεία και είχαν απόσταση από το σπίτι.
Και μετά το 1945 αντί να συνδεθούν όλα τα σπίτια με την αποχέτευση έκαναν όλοι βόθρους και είχαν νερό και μπάνια και καλώς, όμως έτσι κατέστρεψαν όλες τις βρύσες που ήταν πολλές και με θαυμάσιο νερό.
Σήμερα είναι καιρός αυτό το σύστημα να ζωντανέψει και με ένα μικρό βιολογικό καθαρισμό να καθαρίσουν τα νερά.
Φιλέ αν έχεις κι άλλα γράφτα, εγώ τη σκατοκουβέντα την έκανα Κυριακάτικά.
H Αλεξάνδρα Παυλίδου Θωμά, είναι συγγραφέας, ποιήτρια, βραβευμένο μέλος της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών και μέλος της Διεθνoύς Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών
Join the Conversation