Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Παραμυθιάς αποτέλεσαν για αιώνες φάρους μόρφωσης τόσο για την Θεσπρωτία όσο και για τα Ιωάννινα την Πρέβεζα και την Βόρειο Ήπειρο, αφού μαθητές και εκπαιδευτές από ολόκληρη την Ήπειρο, φοιτούσαν και εργαζόταν στην πολιτεία, όπως συνήθιζαν να λένε τότε την Παραμυθιά.
Η Παραμυθιά αναφέρεται στα γραπτά του μεγάλου ακαδημαϊκού και ευεργέτη Σπύρου Μελά ως περιοχή που κατά την διάρκεια της τουρκοκρατίας, “μετέδιδε τα Ελληνικά Φώτα, με άμεσο και ευεργετικό αποτέλεσμα την συντήρηση της μεγάλης Ελληνικής παραδόσεως”, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει.
Παρατηρούνται σχολεία ακόμα και στα τέλη του 14ου αιώνα, όταν η περιοχή άνηκε στο δεσποτάτο της Ηπείρου.
Πατρίδα Λόγιων χαρακτήριζε την Παραμυθιά το 1670 στα γραπτά του, ο περιηγητής και φιλέλληνας Εβλία Τσελέμπη, ο οποίος αναφερόμενους στους Παραμυθιώτες τους περιγράφει ως λόγιους και έμπορους.
To 1681 ιδρύθηκε το ανώτερο ίδρυμα της Ελληνικής Δημόσιας Σχολής Παραμυθιάς. Ήταν η φυσική συνέχεια μιας παράδοσης στα γράμματα. Τότε οι πόλεις της Ελλάδος που διέθεταν ανώτερο ίδρυμα της Δημόσιας Σχολής ήταν λίγες και περιοριζόταν κυρίως σε αστικά κέντρα. Στην Ήπειρο, πριν από αυτήν της Παραμυθιάς, λειτουργούσε μόνο στα Ιωάννινα. Ήταν το στοίχημα που κυνήγησαν και κέρδισαν, οι επίσκοποι, οι πρόκριτοι και οι άρχοντες της Παραμυθιάς.
Το 1842 ο Επίσκοπος Παραμυθιάς, Αγάπιος Χατζηιωάννου, προβίβασε το δημοτικό σχολείο (κοινό σχολείο, όπως λεγόταν) που λειτουργούσε από 1750, σε Ελληνικό Σχολείο (σχολαρχείο), διαθέτοντας μάλιστα 4.000 γρόσια.
Την 1842 ιδρύεται και το Παρθεναγωγείο Παραμυθιάς, ενώ το 1865, η ευεργέτης Παραμυθιώτισσα Ειρήνη Πούλα, αφήνει την οικεία της για την λειτουργία του Παρθεναγωγείου. Για το Παρθεναγωγείο Παραμυθιάς προσφέρουν χρήματα και άλλοι Παραμυθιώτες, όπως οι Ιωάννης Λούλης, Χρήστος Ρίγγας, Αντρέας Μαυρογιάννης κ.α
Τα πράγματα όμως δεν ήταν ρόδινα, καθώς οι τούρκοι έψαχναν διαφόρους τρόπους να εμποδίσουν την λειτουργία των χριστιανικών σχολών. Έτσι επέβαλαν και Τούρκικο σχολείο στην Παραμυθιά.
Βλέποντας την μορφωτική πορεία της Παραμυθιάς, ο μεγάλος μας ευεργέτης Μιχαήλ Παραμυθιώτης, το 1860, συντάσσοντας την διαθήκη του στην Κέρκυρα, αφήνει την οικία του στην Παραμυθιά για μετόχι του αλληλοδιδακτικού σχολείου. Αργότερα στεγάζεται εκεί το γυμνάσιο Παραμυθιάς και πολύ μετά το πρακτικό λύκειο Παραμυθιάς.
Το 1872 ο Μιχαήλ Παραμυθιώτης προσφέρει μέσω της διαθήκης του 3 καταστήματα στην Παραμυθιά για την ανώτερη Ελληνική σχολή Παραμυθιάς, με τα ετήσια έσοδά τους να ανέρχονται στα 1500 γρόσια. Επίσης άφησε σε τραπεζικούς λογαριασμούς του στην Εθνική τράπεζα και στην Βασιλική τράπεζα της Μόσχας, 5.000 τάλιρα για να «διατηρείται αξιοπρεπώς το πνευματικόν τούτο κέντρον» όπως αναφέρεται στην διαθήκη του.
Ειδική μνεία στα εκπαιδευτήρια της Παραμυθιάς, κάνει το 1873, η εφημερίδα Νεολόγος Κωνσταντινούπολης, στο φύλλο 1329, ενώ ο μεγάλος ευεργέτης και ακαδημαϊκός Σπύρος Μελάς στην ιδια εφημερίδα, χαρακτήριζε την Παραμυθιά ως πόλη μορφώσεως Διδασκάλων.
Το 1909 ο Μητροπολίτης Παραμυθιάς Νεόφυτος Κοτζαμανίδης, ξεκινά τις ενέργειες για την ίδρυση του Γυμνασίου Παραμυθιάς, το οποίο βλέπει να υλοποιείται λίγα χρόνια μετά. Στην φωτογραφία βλέπετε μαθητές και καθηγητές του Γυμνασίου Παραμυθιάς το 1927. Ταυτόχρονα συντέλεσε στην λειτουργία σχολείων, του ορφανοτροφείου καθώς και της Ιερατικής σχολής της Παραμυθιάς.
Οι ολοένα και αυξανόμενες ανάγκες για στέγαση και εστίαση των μαθητών του γυμνάσιου Παραμυθιάς που προέρχονταν από την Παραμυθιά από το Ζαγόρι, το Πωγώνι, την Πρέβεζα, τους Φιλιάτες και το Φανάρι, ανάγκασαν τον Μητροπολίτη Παραμυθιάς Νεόφυτο Κοτζαμανίδη στην δημιουργία του Γυμνασιακού Οικοτροφείου Παραμυθιάς το 1921. Ο Βασίλειος Κραψίτης αναφέρει σε βιβλίο του για το Γυμνάσιο Παραμυθιάς, πως το γυμνάσιο της πόλης άνοιξε ένα ολοφώτεινο πνευματικό δρόμο στην Ηπειρώτικη και Βορειοηπειρωτική πατρίδα, προωθώντας την ορθόδοξη και εθνική αγωγή.
Το 1937 κτίζεται στην Παραμυθιά το μεγαλύτερο εκείνη την εποχή, δημοτικό σχολείο της Ηπείρου. Είναι το Δημοτικό που προσφέρουν οι μεγάλοι ευεργέτες Γιώργος και Κώστας Βούλγαρης, μετά από επιθυμία του Μεγάλου Σωτήριου Βούλγαρη. Για την ανέγερση προσφέρουν 1.075.000 δραχμές και το ελληνικό κράτος, διέθεσε άλλο ένα εκατομμύριο. Είχε προηγηθεί η διαθήκη του Θεμιστοκλή Ρίγγα, που το 1934 αφήνει στο δημοτικό σχολείο της Παραμυθιάς, το τεράστιο πόσο των 7.000.000 δραχμών σε ακίνητα στην Παραμυθιά στην Αθήνα, στην Πάργα και στο Μαργαρίτι.
Αλλά και στο εξωτερικό οι Παραμυθιώτες χαρακτηρίζονται λόγιοι. Πολλοί από τους μαθητές βρέθηκαν στην Βενετία και οι καταγραφές που υπάρχουν τόσο στην Ηπειρώτικη Εστία και στα Ηπειρώτικα Μελετήματα, όσο και στα αρχεία του Βασίλη Κραψίτη, φανερώνουν την συνέχιση της πνευματικής καλλιέργειας και στην Ιταλία.
Χαρακτηριστικές είναι οι επιστολές του ιερέα της Παραμυθιάς Ιωάννη Υποτελέκη προς τον Γεώργιο Ηγούμενο το 1633 καθώς και τα αρχεία της Βενετίας το 1714 όπου ο Παραμυθιώτης Ιεροδιδάσκαλος και λόγιος «ο επί εξόχω παιδεία και διαπρεπή ιεροσύνη» Απόστολος Μίχος, χαρακτηρίζεται ως δάσκαλος του γένους.
Το 1708, οι Παραμυθιώτες φοιτητές στον κατάλογο του πανεπιστημίου της Πάντοβας, αναφέρονται ως «ευάριθμοι» στο βιβλίο του Βασίλη Κραψίτη «ΑΝΘΗ ΕΥΛΑΒΕΙΑΣ ΣΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ-ΣΟΥΛΙΟΥ».
Join the Conversation