Την καταγραφή των προελεύσεων της ονομασίας της Βέλλιανης από τα γραπτά των Leak, Αραβαντινού, Πάλλη, Δάκαρη, Κραψίτη, Μουσελίμη, κ.α, περιγράφει σε εργασία του ο αείμνηστος Μιχάλης Πασιάκος. H πρώτη καταγραφή εγινε το 1835 στο βιβλίο “Travels in Northern Greece” του W.M.Leak και ακολούθησε ο Αλεξίος Πάλλης στο βιβλίο “Μελέται επί της Αρχαίας χωρογραφίας και Ιστορίας της Ηπείρου” το 1858.
Φυσικά προκύπτει σχέση με την ακρόπολη της Ελέας που ιδρύθηκε περίπου το 350 π.Χ. και υπήρξε πρωτεύουσα της Θεσπρωτίας και έδρα του Κοινού των Θεσπρωτών. Στον 4ον αι. π.Χ. τοποθετείται και η ίδρυση των πρώτων οικισμών μεγέθους μιας πραγματικής πόλης ενώ γύρω στο 350 π.Χ. χρονολογούνται τα χάλκινα νομίσματα που άρχισαν να εκδίδουν οι Ελεαίοι.
Μέρος της εργασίας του Μιχάλη Πασιάκου, ειναι το εξής:
Ο W. Leak υπέθεσε ότι «…πιθανόν το όνομα Βέλιανη να είναι παραφθορά του Ελινή, το Β ν’ αντιπροσωπεύει το Αιτωλικό δασύ γράμμα…»1
Ο Π. Αραβαντινός ανάγει την ονομασία της στην αρχαία Θεσπρωτική πόλη Μήλια και Μύλια «…ημείς δε τιθέμεθα την πόλιν ταύτην κατά την κόμην της Παραμυθίας, την Βέλιανην, παρ’ η σώζονται ερείπια αξιόλογα. Μήλια, Μηλιανή, τροπή του μ εις β γέγονε Βελιανή και Βέλιανη…»2
Ο Α. Πάλλης από τη Βέλιανη, περιγράφοντας τις αρχαίες πόλεις ετυμολογεί: «…οι Ελενοί (Βέλιανοι καθ’ ημάς καλούμενοι)…»3
Ο Σ. Δάκαρης αναφέρει ότι «…Το σημερινό όνομα Βέλιανη, δεν φαίνεται άσχετο προς το Ελέα, αν λάβουμε υπόψη ότι και η Ελέα της Λευκανίας στην κάτω Ιταλία ονομάζεται ως σήμερα VELIA…»4
Ο Β. Κραψίτης γράφει: «…Από το Ελέα, Ελεανή, Βελιανή, Βέλιανη, προήλθε το σημερινό του χώρου όνομα…»5
Ο Σ. Μουσελίμης έγραψε: «…ΒΕΛΛΕΝΗ. Η ονομασία απαντάται και ως “Βέλλιανη” (σλαβ.) Πανελλήνια γνωστό χωριό, που οι κάτοικοί του Βελλενοί, Ελλενοί, Έλληνες, έδωσαν τ’ όνομά τους σ’ όλη την Ελλάδα…»6 «…Μερικοί ταυτίζουν τη Βέλλενη με την Έλλα, βέλλα=Σέλλα και Βελλενοί, Βέλλενες=Έλληνες.
Ο Ν. Ζιάγκος φαίνεται να θεωρεί το όνομα ελληνικό γιατί γράφει: «…η μάχη καταχωρήθηκε σα μάχη της Βέλλιανης και το χωριό, στη μανία του μεταβαρκιζιανού κράτους να ελληνικοποιήσει ακόμα και τα ελληνικά ονόματα, έχει γίνει “Χρυσαυγή”…»
Οι Ν. Τσώνης και Γ. Καλογερόπουλος, έγραψαν: «…Η αρχαία αυτή Θεσπρωτική πόλη, η Ελαιούς (στη γενική πτώση της Ελαιούντος) ετυμολογικά σημαίνει η πόλη που περιβάλλεται από ελαιώνες. Παράλληλα εδώ συντείνει ως προς την τοποθέτησή της και η σημερινή ονομασία Β-έλιανη…»9
Ο αείμνηστος Μιχάλης Πασιάκος κατέληγε πως ο όγκος των σλαβικών τοπωνυμίων που έχουν την σλαβική κατάληξη –ανη μόνο στη Θεσπρωτία, (Πέστιανη, Κορύτιανη, Κορύστιανη, Σέλιανη, Ρίζιανη, Ντόλιανη, Δράγανη, Κάργιανη, Καμίτσιανη ) μας πείθει για την σλάβικη καταγωγή και της ρίζας του ονόματος. Η νεότερη ονομασία Χρυσαυγή δεν έχει καμιά σχέση με την περιοχή.
1.W.M.Leak, Travels in Northern Greece, 1835,τ.IV σε Β. Κραψίτη, Θεσπρωτικά σ. 257.
2.Π. Αραβαντινός, Χρονογραφία, τ.2, σ.109-110.
3.Αλεξίου Πάλλη, Μελέται επί της Αρχαίας χωρογραφίας και Ιστορίας της Ηπείρου, Εν Αθήναις, 1858, σ.10.
4.Σωτήριος Δάκαρης «ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ» Αρχαίες Ελληνικές πόλεις Νο 15, Αθηναϊκός Τεχνολογικός Όμιλος 1972, σ.39.
5.Βασίλη Κραψίτη, Η ιστορία της Παραμυθιάς, Αθήνα 1991 σ.34.
6.Σ. Μουσελίμης, Περίπατοι στη Θεσπρωτία, σ. 113.
7.Σ. Μουσελίμης, Αρχαιότητες της Θεσπρωτίας, Γιάννινα 1980, σ. 44.
8.Νίκος Ζιάγκος, Αγγλικός ιμπεριαλισμός και Εθνική Αντίσταση 1940-45, Αθήνα 1980, τ.Γ’ σ. 311.
9.Ν. Τσώνη Γ. Καλογερόπουλου, Οι αρχαίες Θεσπρωτικές πόλεις, Ιωάννινα 2008 σελ. 94
Join the Conversation