Ακολουθεί η συγκινητική εξιστόρηση της αποφράδας μέρας (29-9-1943) από τον Γιώργο Απέργη, γιό του Προϊστάμενου των ΕΛΤΑ που εκτελέστηκε στην προσπάθεια του να αποφύγει την σύλληψη και που αποτελεί το 50ο θύμα!
Κάπου ανάμεσα στα άπειρα τραγικά γεγονότα της κατοχικής περιόδου παραμένει λησμονημένο και αποσιωπούμενο ένα γεγονός σημαδιακό για την ιστορία της Ηπείρου στα χρόνια της κατοχής. Η σφαγή των προκρίτων της Παραμυθιάς (όπως επέζησε και ονομάζεται στα κατοπινά χρόνια). Ήταν η εποχή που οι Γερμανοί ανέλαβαν πλήρως τον έλεγχο της Ελλάδος μετά την παράδοση της Ιταλίας και ανάμεσα τους τον έλεγχο της Ηπείρου.
Λίγο έξω από την Παραμυθιά ένα γερμανικό απόσπασμα (περί τα εικοσιπέντε άτομα) γύρναγε από ανιχνευτική αποστολή. Στη στροφή του φιδωτού δρόμου ένα πολυβόλο κελάηδησε. Έξι Γερμανοί έπεσαν επί τόπου. Οι αντάρτες που έστησαν την ενέδρα, λάκισαν αμέσως.
Την επόμενη, μια όμορφη μέρα και ενώ η ζωή κυλούσε αργά στην μικρή Παραμυθιά μια οχλοβοή σηκώθηκε ξαφνικά και αναστάτωσε την κωμόπολη. Μια γερμανική φάλαγγα έζωσε από παντού την περιοχή και απέκλεισε όλες τις διόδους από και προς την Παραμυθιά. Χαλασμός ακολούθησε. Ο κόσμος αισθανόμενος το κακό πανικοβλήθηκε. Oι Γερμανοί κάνουν μπλόκο!! Μέσα στο πανικό όμως, πανάρχαιες αταβιστικές συνήθειες ξύπνησαν από μακροχρόνιο λήθαργο. Έτσι οι κάτοικοι, οι απλοί αγρότες το πρώτο που σκέφτηκαν ήταν να σώσουν τις αρχές του χωριού τους προκρίτους, με τον αρχαίο σεβασμό προς προς τις κεφαλές της κοινωνίας.
Κύριε προϊστάμενε, πρέπει να κρυφτείτε είπαν δυο απλοί Ηπειρώτες στον νεότατο προϊστάμενο των TTT (ταχυδρομείο, τηλέφωνο, τηλέγραφος) (και πατέρα του υπογράφοντος). Τον οδήγησαν στη εκκλησία όπου κάτω από την Άγια Τράπεζα υπήρχε μια κρύπτη, απομεινάρι άλλων σκοτεινών εποχών.
Οι Γερμανοί όμως δεν άρχισαν τις συλλήψεις αμέσως. Ίσως γιατί περίμεναν να ξεθαρρέψει ο κόσμος, ίσως γιατί κάτι άλλο περίμεναν. Και αυτό το κάτι άλλο δεν άργησε να φανεί. Ήταν ένα μπουλούκι από κουκουλοφόρους Τσάμηδες, με την στολή της πολιτοφυλακής των Τσάμηδων. Οι τσάμηδες είναι Αλβανοί.
Ήταν αυτοί που υπεδείκνυαν στους γερμανούς κατακτητές τα πρόσωπα που έπρεπε να εκτελεστούν. Και τότε το κακό άρχισε. Το προσωπικό του σταθμού TTT είχε καταφύγει σύσσωμο (τρία άτομα) σε ερημικό σπίτι για να κρυφτεί. Παρακολουθούν κρυμμένοι απέναντι το σπίτι του γενικού επιθεωρητή μέσης εκπαίδευσης Ηπείρου. Δυο Γερμανοί και δυο Τσάμηδες κτυπούν την πόρτα. Εμφανίζεται η γυναίκα του επιθεωρητή, έγκυος στον όγδοο μήνα, στην πόρτα. Ρωτούν να μάθουν που είναι ο επιθεωρητής (διερμηνέας ένας τσάμης ) Αυτή απαντά πως δεν ξέρει. Δυο υποκόπανοι σηκώνονται και κτυπούν την γυναίκα στην κοιλιά και στο πρόσωπο. Πέφτει κάτω. Ο επιθεωρητής κρυμμένος σε σοφίτα στο σπίτι, βγαίνει να σώσει την γυναίκα του. Τον πιάνουν. Μετά ζώνουν το ερημόσπιτο. Ετοιμάζονται να σπάσουν την πόρτα, όταν ένας Γερμανός έρχεται να τους πει ότι πιάσαν και τους εξήντα που θελαν. Οι Γερμανοί λένε ότι θα τους μεταφέρουν για ανάκριση. Ο επιθεωρητής ένας λεβέντης άντρας λέει στους συγκρατούμενους του ότι πάνε να τους χαλάσουν. Σκίζουν τα ατομικά τους έγγραφα κατά την μεταφορά τους με καμιόνια και μετά αποφασίζουν να το σκάσουν. Ρίχνονται στους φρουρούς και πηδάν από τα καμιόνια. Μερικοί τα κατάφεραν. Ο επιθεωρητής δεν μπόρεσε. Λίγα μέτρα πριν την ελευθερία μια ριπή αυτομάτου τον γάζωσε .
Την επόμενη της εκτελέσεως και ενώ ο θρήνος και ο φόβος κυριαρχούσαν μια ανακοίνωση των Γερμανών τοιχοκολλήθηκε στο χωριό. Όσοι την διάβασαν την θυμούνται ακόμα και τώρα πενήντα τόσα χρόνια μετά την σφαγή. Λόγια χαραγμένα βαθιά στην μνήμη τους :
Επειδή, κοιμώμενοι στα μαλακά των κρεβάτια “υπετηαλπτων” την ζωήν Γερμανών στρατιωτών μεταξύ των οποίων και τριών ηρωικών υπερασπιστών του σταλιγγραντ” προέβημεν εις την εκτέλεση των κάτωθι.
Και ακολουθούσε ο κατάλογος του μαρτυρίου.
Το γεγονός της σφαγής δεν είναι απομονωμένο από τα γενικότερα δρώμενα της περιόδου εκείνης .Τα συμπεράσματα δεν είναι απλά καθώς υπάρχουν λεπτομέρειες που το φωτίζουν. Οι περισσότεροι των εκτελεσμένων ανήκαν στον ΕΔΈΣ και οι αντάρτες που χτύπησαν τους γερμανούς ήταν Ελασίτες. Πολλοί ιστορικοί υποστήριξαν ότι μια από τις πιο πετυχημένες στρατηγικές του ΕΛΛΑΣ στον πόλεμο που εξαπέλυσε έναντι κάθε εθνικής ομάδος ήταν και η παραπάνω, να δημιουργεί επεισόδια έξω από περιοχές μη ελεγχόμενες από αυτόν και να αφήνει την καταστροφή τους στους Γερμανούς, δρέποντας αργότερα τους καρπούς.
Όσο για τους Τσάμηδες, αυτά τα φίδια που τόσο καιρό έτρεφε η Ελλάδα στον κόρφο της και που έδειξαν το πραγματικό τους πρόσωπο στον πόλεμο, το δικαστήριο εγκληματιών πολέμου στα Γιάννενα που συστήθηκε μετά την απελευθέρωση, εξέδωσε 5500 καταδικαστικές αποφάσεις εναντίον τους (ερήμην) οι περισσότερες εις θάνατον, σε σύνολο πληθυσμού 22000.
Γιώργος Απέργης
1.Τσαμάτος Π. Ευάγγελος, ιερέας
2.Αλιγιάννης Φ. Δημήτριος, χαλκουργός
3.Αλιγιάννης Δ. Ιωάννης, παντοπώλης
4.Αλιγιάννης Φ. Κωνσταντίνος, χαλκουργός
5.Αλιγιάνης Κ. Σωτήριος, παντοπώλης
6.Αποστολίδης π. Απόστολος, υποδηματοποιός
7.Βαλασκάκης Σωτ. Ελευθέριος, ιατρός
8.Γιαννάκης Ιωαν. Νικόλαος, καθηγητής
9.Δρίμτζιας Δ. Χαράλαμπος, γεωργός
10.Ευαγγέλλου Ε. Ευθύμιος, καφεπώλης
11.Ζιάγκος Γ. Κωνσταντίνος, δημοτικός υπάλληλος
12.Κακούρης Α. Περικλής, δημοδιδάσκαλος
13.Κατσούλης Α Κωνσταντίνος, δημοδιδάσκαλος
14.Κλήμης Θ. Δημήτριος, αγωγεύς
15.Κοτσαλέρης Ε. Εμμανουήλ, δ/ντής υποκαταστ. Α.Τ.Ε. Παραμυθιάς
16.Κουρσουμής Θ. Κωνσταντίνος, καφεπώλης
17.Κωνσταντίνου ή Κωσταγιάννης Ι. Κων/νος, σιδηρουργός
18.Κωνσταντίνου ή Κωσταγιάννης Ι. Παναγιώτης, σιδηρουργός
19.Μάνος Π. Νικόλαος, εστιάτορας
20.Μαρέτης Γ. Ανδρέας. χρυσοχόος
21.Μαρέτας Ν. Γεώργιος, εστιάτορας
22.Μητσιώνης Αναστ. Ιωάννης, καφεπώλης
23.Μουσελίμης Σ. Γεώργιος, Ράπτης
24.Μουσελίμης Π. Σταύρος, δημοτικός υπάλληλος
25.Μπαζάκος Θ. Ιωάννης, δημοδιδάσκαλος
26.Μπάρμπας Γ. Νικόλαος, έμπορος υφασμάτων
27.Μπάρμπας Ν. Σπυρίδων, έμπορος υφασμάτων
28.Νάστος Χ. Ευάγγελος, παντοπώλης
29.Πάκος Γ. Πάκος, τυρέμπορος
30.Παπαθανασίου Χρ. Βασίλειος, καφεπώλης
31.Πάσχος Γ. Γεώργιος, παντοπώλης
32.Πάσχος Δ. Λεωνίδας, τυρέμπορος
33.Ράπτης Δ. Αθανάσιος, έμπορος
34.Ρίγγας Γ. Αθανάσιος, έμπορος
35.Σιαμάς Π. Γεώργιος, ταχυδρομικός υπάλληλος
36.Σιωμόπουλος Β. Κων/νος, γυμνασιάρχης
37.Σπυρομήτσιος Π Σπυρίδων, υποδηματοποιός
38.Στρουγγάρης Α. Ανδρέας, παντοπώλης
39.Σωτηρίου Χ. Κων/νος, αγωγεύς
40.Σωτηρίου Κ Γεώργιος, αγωγεύς
41.Τζώης Δ. Κων/νος, βιβλιοπώλης
42.Τσαμάτος Ευάγγ. Νικόλαος, Ράπτης
43.Τσίλης Δ. Κων/νος, αγωγεύς
44.Τσούλας Δημ. Γεώργιος, δημοτικός γραμματέας
45.Τσούλας Β. Θεόδωρος, υποδηματοποιός
46.Τσούλας Β. Κων/νος, υποδηματοποιός
47.Φάτσιος Γ. Θωμάς, μυλωθρός
48.Φείδης Θ. Αριστοφάνης, λογιστής
49.Χρυσοχόου Κ. Απόστολος, σχολάρχης μητροπόλεως
Join the Conversation